Saul van Messel - Nederlandse Poëzie Encyclopedie

versie: 16-02-2017 - redacteur: Bart FM Droog
Biografie | Dichtbundels |Bloemlezingen | Google | Bronnen

Saul van Messel

Pseudoniem van:
Jaap Meijer
Geboren te:
Winschoten, 18-11-1912
Overleden te:
Heemstede, 09-07-1993
Volledige naam:
Jakob Meijer
Naamsvarianten:
Jacob Meijer, J. Meijer, Jaap Meyer,
Jakob Meyer, J. Meyer.
Verdere pseudoniemen: -

Saul van Messel,
circa 1970.*

zie: - Groninger dichters

Dichter en historicus.

Oudste van de drie kinderen van marskramer Samuel Meijer (1874-1923) en Martha Krammer (1884-1942). Huwde op 20 juni 1940 te Amsterdam met Liesje Voet (1918-1993). Ze krijgen drie kinderen, Ischa (1943), Mirjam (1946) en Job.

Jaap Meijer wordt geboren in een arm orthodox-joods gezin. Tijdens z'n tiende levensjaar overlijdt Jaaps vader. Omdat Jaap goed kan leren, mag z'n moeder hem naar het Nederlands Israëlietisch Seminarium in Amsterdam sturen, waar hij vanaf 1926 opgeleid wordt aan de rabbijnenafdeling. Hij woont op kamers; een netwerk van joodse families draagt bij aan z'n levensonderhoud.

In 1932 begint Jaap Meijer ook aan de studie geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. In 1934 behaalt hij aan het Seminarie de zogeheten hoogste rang voor godsdienstonderwijzer. Tot 1938 zet hij z'n studie voor rabbijn aan het Seminarie voort. Hoewel hij zich niet geschikt acht voor het ambt van rabbijn, is hij wel enige tijd werkzaam als onderwijzer aan de joodse godsdienstschool aan de Tweede Boerhavestraat, onder de leiding van dr. Meijer de Hond.

Naast zijn geschiedenisstudie volgde hij ook een bakkersopleiding. Henriëtte Boas¹: "Van mening dat het nodig zou kunnen zijn een praktisch vak te hebben, bekwaamde hij zich als bakker, en legde hij het daarvoor vereiste examen af."

naar boven

In 1941 promoveert Jaap Meijer, nog net op tijd voor de bezetter het onmogelijk maakt, bij professor Jan Romeijn op het proefschrift Isaac da Costa's weg naar het christendom: bijdrage tot de geschiedenis der joodsche problematiek in Nederland. Hij vindt werk als docent geschiedenis aan het pas opgerichte Joods Lyceum en aan de Joodse H.B.S. Van 1941 tot 1943 werkt hij daar. Onder zijn leerlingen bevindt zich Anne Frank.

Op 20 juni 1943 wordt het gezin Meijer opgepakt. De nazi's deporteren Jaap, Liesje en hun in februari 1943 geboren zoontje Ischa via Westerbork naar KZ Bergen Belsen. In Bergen Belsen krijgt Jaap dankzij z'n bakkersdiploma werk in de keuken, wat hem en z'n gezin vermoedelijk het leven heeft gered.

Jaap Meijer (in Hou vremd ik blief, 1986): "Uit Bergen Belsen werden wij in de allerlaatste fase nog eenmaal verder ''nach dem Osten” getransporteerd. Met welke uiteindelijke bestemming is ons nooit duidelijk geworden. Goede intenties lagen in geen geval ten grondslag aan een spookreis in spoorwegstations, die plotseling eindigde in het gehucht Tröbitz. Niet zo heel ver van Kottbuss, ergens in de huidige DDR, dicht bij de Poolse grens.

Daar bleven we steken, tussen de oprukkende Russen aan de ene en de Geallieerden aan de andere kant. In Tröbitz verbleven we nog enige maanden onder de Russen, die ons hadden bevrijd. Totdat we – bij toeval ontdekt door een Nederlandse verbindingsofficier – met Amerikaanse auto's naar het Westen werden teruggebracht."

Als ze terugkomen in Nederland vernemen ze dat Jaaps moeder vermoord is in Auschwitz; z'n twee zussen zijn in Sobibor verdwenen, net als Liesjes vader. Maar het leven gaat door: Jaap Meijer werkt een half jaar als leraar geschiedenis aan de Gemeentelijke Instelling voor Onderwijs aan Opgedoken Leerlingen (G.I.C.O.L.) te Amsterdam. Daarna doceert hij geschiedenis aan het Gymnasium te Gouda.

Boas: "Desondanks vond hij de tijd en energie, met ongebroken vitaliteit, te werken aan de wederopbouw van de joodse gemeenschap in Nederland. Van 1946 tot 1951 schreef hij talrijke artikelen in het NIW [Nieuw Israëlitisch Weekblad]; in juni 1952 kwam aan deze medewerking een eind, door een kort maar heftig conflict tussen redactie en uitgever, waarbij Jaap Meijer enkele dagen als hoofdredacteur fungeerde."

naar boven

Joodse Bibliotheek: "In 1948 wordt Jaap Meijer benaderd om de geschiedenis van de jodenvervolging te schrijven. De onderhandelingen blijven echter zonder resultaat en uiteindelijk neemt Jacques Presser de klus op zich. Meijer pakt zijn vak geschiedenis weer op en is vanaf 1951 docent geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Kort daarop, in 1953, vertrekt hij met zijn gezin met inmiddels drie kinderen naar Paramaribo om als hulprabbijn de gemeente te leiden. Eind 1955 keert de familie Meijer terug naar Amsterdam.

In de jaren zestig werkte hij als leraar geschiedenis en Nederlands op het Coornhertlyceum te Haarlem. Daar gaf hij ook Hebreeuwse les - een vak dat op facultatieve basis gegeven werd. Een van zijn leerlingen Hebreeuws was de latere dichter Jan Kal.

Kal, in 2017: "In de cursus 1964/1965 had ik op woensdagmiddag Hebreeuws van Jaap Meijer. De weinige leerlingen Hebreeuws kwamen ook van andere Haarlemse middelbare scholen. We leerden het Hebreeuwse alfabet, de eerste woorden en het lezen van eenvoudige verhaaltjes aan de hand van sterk gesleten oude schoolboekjes, waar Meijer een stapeltje van had. Binnen drie maanden moesten we al een Tenach [joodse bijbel] kopen. We begonnen gewoon achterin bij Beresjiet (Genesis), de eerste hoofdstukken, en vervolgens lazen we verscheidene Tehilliem (Psalmen) en andere gedeelten. Aan het eind van dat jaar nodigde Meijer ons uit bij hem thuis, waar we van zijn vrouw matses kregen en hij Chants d'Israël draaide, met zangeres Berthe Kal (1913-2015), geen familie.

Het volgende sonnet uit 1984 heb ik in 1988 bij een toevallige ontmoeting op het perron van Station Heemstede voor hem en zijn vrouw opgezegd:"

MEESTER MEIER

De tekens hadden zin, maar andersom:
slechts tweeëntwintig, voor een lang verhaal.
Bij Meijer las ik voor de eerste maal
zoals het echt geschreven stond: sjalom.

Zo onderwees me in zijn klaslokaal
de boekstaver van Mokums jodendom,
waarvan na het vernietigend pogrom
een rest behouden bleef, de bijbeltaal.

Hij liet zich Meester noemen, onze tolk,
door wie het Woord van God aan 't oude volk,
al tweeëntwintig eeuwen lang op schrift,

niet in getrouwelijk twintigste-eeuws,
maar in de tale Kanaäns, Hebreeuws,
rechtstreeks het hart kon worden ingegrift.

© Jan Kal. Uit: 1000 sonnetten, 1966-1996.
Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam, 1997. 1246p.

naar boven

In de jaren zeventig verschijnen van zijn hand diverse historische werken over de Nederlands-Joodse geschiedenis. Daarnaast is Meijer actief als schrijver van poëzie. In 1967 verschijnt zijn eerste bundel onder het pseudoniem Saul van Messel. Hij schrijft onder andere in het Gronings. Daarvoor ontvangt hij in 1984 de Literaire Pries van de Stichting 't Grunneger Bouk."

Veel van zijn boeken geeft hij in eigen beheer uit, waarbij Liesje hem als spreekluik, secretaresse en redactie-assistent bijstaat.

Hans Warren²: "Wat er ook gebeurd mag zijn, waar de schuld, de zwakheid, de overmacht ook gelegen mag hebben, feit is dat in het gezin van Jaap Meijer de verhouding tussen de ouders en de oudste zoon [Ischa] nooit goed is geweest. En nadat zij hem op ongeveer twintigjarige leeftijd op kamers gezet hadden is het ook niet meer goed gekomen. Tussen de regels van Ischa Meijers geschriften door kan men lezen dat ook de band met de later geboren kinderen nauwelijks bestond. Daarentegen zijn de echtelieden na heftige onenigheden in het verleden tot een hecht en onscheidbaar paar geworden die niet zonder elkaar meer konden. Zij overleden binnen een maand na elkaar in de zomer van 1993. Ischa had de laatste vijftien jaar geen enkel contact meer met hen gehad, en in dertig jaar, sinds zijn twintigste, zijn moeder tien, zijn vader driemaal ontmoet."

naar boven

Kees Willems³: "Jaap Meijer overleed enkele weken na zijn vrouw Liesje. Hij is begraven op de Algemene Begraafplaats aan de Herfstlaan in Heemstede. Er is geen grafsteen aanwezig, maar wel een hardstenen paaltje met afgeronde kop en de inscriptie: RR - 293 H."

¹ Henriëtte Boas. Jaap Meijer was uiterst productief historicus. Nieuw Israëlitisch Weekblad, 16-07-1993.
² Hans Warren. Ten strijde tegen de laatste taboes. Ischa Meijer duikt in het joodse en Groninger verleden van zijn ouders. Nieuwsblad van het Noorden, 17-12-1993.
³ Kees Willems. Stamboom Willems Hoogeloon-Best » Jaap MEIJER. Genealogie online, [s.a.].

naar boven

Over Saul van Messel / Jaap Meijer

Brief aan mijn moeder. Bert Bakker, Den Haag, 1974. 95p. Oplage 4000 ex, waarvan 100 gebonden en gesigneerd. Autobiografisch proza. 5de druk 1976; 6de druk bij Bert Bakker, Amsterdam, 1978; 7de druk 1980; 8ste druk 1985; 9de druk 1990; 11de druk 1994; 12de druk 1995; 13de druk 1995; 14de druk 1998; 15de druk 2008; 16de druk 2015.

Omslag: 8ste druk.

Neveh Ya'akov. Opstellen aangeboden aan dr. Jaap Meijer ter gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag. Onder red. van Lea Dasberg en Jonathan N. Cohen. Van Gorcum, Assen, 1982. xxiii, 338 p. Tekst in het Nederlands, Engels of Hebreeuws.

Pieter Jonker, Marga Kool, Adri Offenberg [red.]
Hou vremd ik blief
Saul van Messel
Joods dichter in het Nedersaksisch
Stichting Stellingwarver Schrieversronte, Oosterwoolde, 1985. 88p. SSR 37.
Tekst deels Nedersaksisch, deels Nederlands.
Online in Joodse Bibliotheek.

	Ischa Meijer Mijn lieve ouders Prometheus, Amsterdam, 1993. 104p. Proza en poëzie. 2de druk 1993; 3de druk 1995.

	Igor Cornelissen Een joodse dwarsligger Jaap Meijer 1912-1993 De Kan, Amsterdam, 1995. 64p. De Kans katernen 5. Uitg. ter gelegenheid van de Midwinterboekenberg in de Beurs van Berlage te Amsterdam op 19 februari 1995. Eerder verschenen in Vrij Nederland en Het Parool.

	Mirjam Meijer Mijn broer Ischa Het verhaal van een joods gezin De Kan, Amsterdam, 1996. 56p. Kans katernen 8. 5de (herziene) druk bij Vasallucci, Amsterdam, 1997. 40p., [8] p. foto's. Volledig herziene editie bij Amphora Books, Amsterdam, [2015]. 59p.

Hebraica and Judaica. Printed before 1900. Catalogue of the Jaap Meijer collection. Compiled by Jonathan N. Cohen; with introd. by Adriaan K. Offenberg and Hans Visser; [essays transl. from the Dutch by C.H. Kist ... et al.]. The Library of the Amsterdam Municipal Archives, Amsterdam, 1999. 140p.

De weg terug. Het kantelend zelfbeeld van de joodse historicus Jaap Meijer (1912-1993). Vossiuspers UvA, Amsterdam, 2003. 26p. Oratiereeks / Faculteit der Geesteswetenschappen. Uitg. onder auspiciën van de Universiteit van Amsterdam. Inaugurele rede Universiteit van Amsterdam, 2002.

Evelien Gans
Jaap en Ischa Meijer
Een joodse geschiedenis 1912-1956
Bert Bakker, Amsterdam, 2008 [=2007]. Biografie. 709p. 4de herziene druk 2008. Deel 1 van een tweeluik.

Adri K. Offenberg. Mijn vijf roerige jaren als Jaap Meijers huisbibliograaf, of als u wilt, bibliografisch hofleverancier. De Buitenkant, Amsterdam, 2012. 23p. Praatje, gehouden op 18 nov. 1999 bij de presentatie van de "Catalogue of the Jaap Meijer Collection: Hebraica and Judaica before 1900", compiled by Jonathan N. Cohen, in het Gemeentearchief te Amsterdam. Omslagtitel: Koppermaandaggeschenk 2012. Oplage van 750 ex. Bij het honderdste geboortejaar van Jaap Meijer (18 november 1912-9 juli 1993). Online in Joodse Bibliotheek.

Zie ook: boeken van Ischa Meijer.

naar boven

Dichtbundels | Overige genres
[alleen werken van 6 of meer pagina's zijn opgenomen]

NB: Vrijwel alle werken van Saul van Messel zijn gratis te downladen bij de Joodse Bibliotheek: www.joodsebibliotheek.nl/auteur/sEo/Saul-van-Messel/

1967-1969 | 1970-1979 | 1980-1989 | 1990 -

Zeer zeker en zeker zeer. Joodse gedichten. De Oude Degel, Rijswijk (ZH), [1967]. 31p. Haagse cahiers nr. 10

Het beloofde land
Joodse gedichten
Het Wereldvenster, Baarn, 1968. 40p.

Mammoeth mijn muze
Gedichten van een leraar
Het Wereldvenster, Baarn, 1968. 46p.; 2de druk 1968.

naar boven

Strelen om de stam. Een bundel priapeeën. De Tuinwijkpers, Haarlem, 1968. 22p. Opl.: 66 genumm. ex., waarvan 1-10 zijn gesigneerd.

Bloedrood en zonder schaamte. Een bundel priapeeën. De Tuinwijkpers, Haarlem, 1969. [20]p. Oplage 36 ex.

Bruid waar blijft je mond. Een bundel priapeeën. De Tuinwijkpers, Haarlem, 1969. 34p. Oplage 74 genummerde ex.

Kaddisj. Een cyclus. De Tuinwijkpers, Haarlem, 1969. Ongepagineerd.

Over de huid van mijn geheugen
Een cyclus joodse gedichten
[Boucher], ['s-Gravenhage], [1969]. 45p.

Vrouger of loater. Gedichten. Van der Veen, Winschoten, 1969. 32p. Groningstalig.

naar overzicht dichtwerken | naar boven

1970-1979

Mien laid dat vlogt. Gedichten. Aign aarf [eigen beheer], Heemstede, 1970. 32p. Oplage van 100 genummerde en gesigneerde exemplaren. Groningstalig.

Twijspaalk. Mien bloasbaalk. Gedichten. Van der Veen, Winschoten, 1970. 41 p. Groningstalig.

Salomo
Keur uit zijn liederen
Uit het Hebreeuws vertaald
Kok, Kampen, 1971. 39p. Verbaal-reeks.
Achterplat: "Een pretentieloze, dichterlijke weergave, die de Bijbelse tekst van koning Salomo laat zien als een bundel priapische poëzie."
NPE ziet dit daarom als een eerder als een oorspronkelijke dichtbundel dan een vertaling.

Syndroom. Joodse poëzie. Nijgh & Van Ditmar, 's Gravenhage-Rotterdam, 1971. 62p. Nijgh & Van Ditmar's paperbacks nr. 103.

naar overzicht dichtwerken | naar boven

Het eeuwige leven
Een bundel doodspoëzie
Nijgh & Van Ditmar, 's-Gravenhage / Rotterdam, 1972. 118p.
Nijgh & Van Ditmar's paperbacks nr. 112.

Het geluid hing te trouwen
Holland, Haarlem, 1972. 48p.
De Windroos 85.

Bruid waar blijft je mond
Een bundel priapeeën
Nijgh & Van Ditmar, 's-Gravenhage, 1974. 76p.
NB: in 1969 verscheen onder dezelfde titel een bibliofiele uitgave van 34p.

naar boven

Vagans Judaeus. Tien Joodse gedichten. [Eigen beheer], Heemstede, 1975. [12]p. Messis messeliana 1. Oplage van 50 genummerde ex.

Het heden laat verstek gaan. Gedichten. Meijer [in eigen beheer], Heemstede, 1976. 63p. Opl. van 200 ex.

Aign etmoal. Gedichten. Aign aarf [eigen beheer] , Heemstede, 1977. 24p. Groningstalig.

Hèlp mie t onthòln. Gedichten. Meijer [in eigen beheer], Heemstede, 1977. 30, II p. Oplage van 100 genumm. en gesign. ex. Groningstalig.

In de Jodenhoek geboren. Spinozanum poëticum. Carlinapers, Haarlem, 1977. 11p. Opl. van 77 ex. - Verschenen t.g.v. het overlijden van Spinoza 300 jr geleden.

Jozef de dromer. Ballade. Carlinapers, Haarlem, 1977. [11]p. Opl. van 100 genummerde ex.

Roofvogel tijd. Gedichten. Meijer [in eigen beheer], Heemstede, 1977. 37p. Opl. van 100 genummerde ex.

Onder valse vlag. Gedichten. Jacob Meijer [in eigen beheer], Heemstede, 1978. 24p. Opl. van 200 ex.

naar overzicht dichtwerken | naar boven

1980-1989

Vaderland in den vreemde. Joodse balladen uit Groningerland. De Engelbewaarder, Amsterdam, 1982. 36 p. Extra-uitgave van het kwartaalschrift De Engelbewaarder. Oplage van 300 genummerde en gesigneerde exemplaren.
Herdruk bij Stichting het Drentse Boek, Zuidwolde, 1983. 40p. Horizon-taal no 5.

Drenthe
Een bundel joodse poëzie
Stichting het Drentse Boek, Zuidwolde, 1982. 60p.

naar boven

Groningen. Een bundel Joodse poëzie. [Eigen beheer], Heemstede, 1983. 48p. Opl. 200 genummerde en gesigneerde ex.

Bourtange. Tien gedichten over één thema. [Jaap Meijer], Heemstede, 5745 [1984]. [16] p. Verschenen ter gelegenheid van het Joods nieuwjaar 5745 (1984). Oplage van 100 genummerde en gesigneerde ex., waarvan 21-100 in de handel.

Inkele raais
Gedichten
Het Drentse Boek, Zuidwolde , 1984. 46p.
Horizon-taal.
Gedichten in het Nedersaksisch.

Ongeneeselk
Grunneger gedichten
Vief òlle bundels en ain spiksplinternije
Stichting 't Grunneger Bouk, Haren, 1985. 176p.

naar overzicht dichtwerken | naar boven

Vrouger/vogelwaaide. Gedichten. Meijer [= eigen beheer], Heemstede, 5746/1985. 32p. Oplage van 200 genummerde en gesigneerde exemplaren. Groningstalig.

Groningen, gassiedisch. Een ballade van Saul van Messel. Met een prent van Menno Wielinga. Exponent, Bedum, [1985]. [8] p. Opl. van 115 ex., genummerd XXV en 1-90. Uitg. t.g.v. de Groninger boekendag op 2 november 1985 in de Martinikerk te Groningen.

Heemstede en omstreken. Mercator Pers, [Santpoort], 1986. [16]p. Opl. van 75 genummerde ex.

Langs oeroude banen. Kleine keuze uit zijn priapeeën. De Priegelpers, Haarlem, 1986. 21p. Oplage van 125 genummerde ex. waarvan de nrs. 1-65 voor het project 'Bladspiegeling' van De Blauwe Scheen.

Mijn eigen spookrijder. Joodse poëzie. Eigen beheer, Heemstede, 1986. 32p.

Westerbork for ever. Tekeningen en gedichten. Ronald Abram [tek.]. Saul van Messel [gedichten]. [Eigen beheer], [Heemstede], 1987. 9 bl., [12] bl. pl. Opl. van 100 genummerde en gesigneerde ex.

naar overzicht dichtwerken | naar boven

Tougelieks
Verzoamelde Grunneger gedichten 1977-1987
Wolters-Noordhoff/Forsten, Groningen, 1987. X, 189p. Groningstalig.

Toverstaf. Nieuwe priapeeën. [Ill. van Lex ter Braak]. Mercator Pers, [Santpoort], 1987. [28]p. Opl. van 100 ex.; I-X; 1-90.

Poëtische pas op de plaats. Mercator Pers, [Santpoort], 1987. [24]p. Opl. van 85 gesigneerde ex.; I-X en 1-75.

Ballade van de non. Mercator Pers, [Santpoort], 1987. [8]p. Opl. van 30 ex., waarvan 10 gebonden. Met een ill. van Lex ter Braak. Oorspr. versch. in de bundel Toverstaf (1987).

Golgotha met rente. Joodse Jezus-poëzie. J. Meijer [eigen beheer], Heemstede, 1988. 46p.

naar boven

Monumentenzorg. Nieuwe joodse balladen uit Groningerland. Nobilis, Oosterwolde, 1988. 39 p. Nobilis-uitgave nr. 1. Opl. van 200 genummerde en gesigneerde ex.

Voorbijganger. Late gedichten. Nobilis, Oosterwolde, 1989. 32 p. Nobilis-uitgave ; nr. 5. Oplage van 200 ex.

Sjiwwe over sjoeltje. Nobilis, Oosterwolde, 1989. 32p. Nobilis-reeks ; dl. 6. Opl. van 200 ex.

naar overzicht dichtwerken | naar boven

1990 -

De dagen onzer jaren. Gedichten. Nobilis, Oosterwolde, 1990. 32p. Nobilis-uitgave nr. 7. Oplage van 250 ex.

Ik doe de dag op het nachtslot. Jaap Meijer [eigen beheer], Heemstede, 1991. 15 p. Beperkte opl. (ca. 50 ex.), niet in de handel. Gedenkbundel in memoriam Marc Rozelaar.

Twijderweegns
Gedichten
Staalboek Veendam / Stichting 't Grunneger Bouk, Veendam / [Haren], 1991. 48p.
Groningstalig

Getekend. Tien joodse gedichten. 29 april 1942/29 april 1992. [Samenstelling: ?]. Ypse Fecit, Deventer, 1992. [16] p. Opl. van 75 ex. - De gedichten werden eerder gepubliceerd. - Auteursnaam op omslag: Jaap Meijer. NPE: roofdruk?

Linea erecta. Nagelaten priapeeën en priapeia. [Met een ill. van Mercator]. Mercator Press, [Santpoort], 2011. [19]p. Oplage van 70 ex., waarvan 10 Romeins en 60 Arabisch genummerd. Mercator is het pseudoniem van de bibliofiele drukker/uitgever Willem Kramer (bron: KB).

naar overzicht dichtwerken | naar boven

Overige genres (selectie)

Alleen de belangrijkste werken die Jaap Meijer onder zijn eigen naam publiceerde staan hier vermeld; zie verder de Jaap Meijer-collectie in de Koninklijke Biblotheek (Den Haag) en de Jaap Meijer-collectie in de Joodse Bibliotheek (Amsterdam).

Isaac da Costa's weg naar het Christendom. Bijdrage tot de geschiedenis der Joodsche problematiek in Nederland. [S.n.], [Amsterdam], [1941]. 168 p. Proefschrift Amsterdam. In 1946 verscheen een handelsuitgave bij Joachimsthal, Amsterdam. 198p. Over Isaäc da Costa (1798-1860).

Het verdwenen ghetto. Wandelingen door de Amsterdamse Jodenbuurt. Joachimsthal, Amsterdam, 1948. 160 p. Eerder verschenen in delen in Nieuw Israëlietisch weekblad.

Problematiek per post. Brieven van en over joden in Nederland. Verzameld en toegelicht door Jaap Meijer. Joachimsthal, Amsterdam, [1949]. 96 p. Eerst versch. in: Maandblad voor de geschiedenis der Joden in Nederland; 1 (1947-1949).

Dr. Meijer de Hond, 1882-1943. Bloemlezing uit zijn werk. [Verzorgd door Jaap Meijer]. "Keesing", Amsterdam, 1951. 95 p. Serie bloemlezingen uit het werk van Joodse schrijvers in Nederland nr. 1.

naar boven

Tussen Götterdämmerung en Morgenrood. Beschouwingen over Joden in Nederland omstreeks 1900. Keesing, Amsterdam, [1951]. 35 p.
Opmerking: Bij Jaap Meijers overlijden werd dit boekje door het Nieuwsblad van het Noorden uitgeroepen tot een van z'n belangrijkste werken.

Sleutels tot Sranan. Wegwijzer in de Surinaamse geschiedenis. Meulenhoff, Amsterdam, [1957]. 55 p.

M. J. Lewenstein's opperrabinaat te Paramaribo (1857/8-1864). Analyse van het Surinaamse Jodendom in zijn crisisperiode. De Driehoek, Amsterdam, [1959]. 138p.

Willem Anthony Paap, 1856-1923. Zeventiger onder de Tachtigers. Het levensverhaal van een vergetene. Meulenhoff, Amsterdam, 1959. 416 p., [12] p. pl. Biografie van W.A. Paap.

Het Jonas Daniël Meijerplein. Bezinning op drie eeuwen Amsterdams Jodendom. De Bussy, Amsterdam, 1961. 180p.

naar boven

Lieve ouders. Brieven van beroemde Nederlandse kinderen. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1962. 123p. ABC-boeken no. 128. Bevat brieven van E. Wolff-Bekker, G.K. van Hogendorp, J.R. Thorbecke, S. Gorter en J.C van Marken.

Erfenis der emancipatie. Het Nederlandse jodendom in de eerste helft van de 19e eeuw. Bakenes, Haarlem, 1963. 79p.

Zij lieten hun sporen achter. Joodse bijdragen tot de Nederlandse beschaving. Oosthoek, Utrecht, 1964. 259p.

"Moeder in Israël". Een geschiedenis van het Amsterdamse Asjkenazische Jodendom. Bakenes, Haarlem, 1964. 142p. Geschreven in opdracht van het Kerkbestuur van de Nederlands-Israëlietische Hoofdsynagoge ter nagedachtenis aan opperrabbijn Dr. Joseph Hirsch Dünner.

Van Israëlieten tot Israëliërs. Anderhalve eeuw Joodse geschiedenis 1815-1965. Sijthoff, Leiden, 1965. 176p. Natuur en cultuur-reeks.

De zoon van een gazzen
Het leven van Jacob Israël de Haan, 1881-1924
Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1967. 404 p., [8] p. pl.
Literair-wetenschappelijke serie. Biografie.
Bevat ook brieven en teksten van Jacob Israël de Haan.

naar boven

Waar wij ballingen zijn. Essays over joodse letterkundigen in Nederland. Nijgh & Van Ditmar, 's-Gravenhage / Rotterdam, [1968]. 188p. Nijgh & Van Ditmar's paperbacks 63. Over: Isaäc da Costa (1798-1860), A. van Collem (1858-1933), Herman van den Bergh (1897-1967), Carry van Bruggen (1881-1932), Herman Heijermans (1864-1924), Meyer Sluyser (1901-1973) en Anne Frank (1929-1945).

Hoge hoeden, lage standaarden. De Nederlandse Joden tussen 1933 en 1940. Het Wereldvenster, Baarn, 1969. 192 p., [13] p. pl.

Jacques Perk en Willem Kloos, 1881. Wolters-Noordhoff, Groningen, 1972. [VI], 80 p. De Nieuwe Taalgids cahiers nr. 2.

Victor Emanuel van Vriesland als zionist. Een vergeten hoofdstuk uit de geschiedenis van het Joods nationalisme in Nederland. Jaap Meijer, Heemstede, 1976. Omvang: 78 p. Diasporade. Een reeks alternatieve Joodse cahiers nr. 2.

"Het ivoren aapje". J.A. Dèr Mouw en Victor van Vriesland. Jaap Meijer, Heemstede, 1976. 73 p. [Diasporade. Een reeks alternatieve Joodse cahiers nr. 2, suppl. Te beschouwen als supplement op: Victor van Vriesland als Zionist, 1976.
In dit omstreden werk stelt Jaap Meijer dat J.A. Dèr Mouw een seksuele relatie gehad zou hebben met Victor E. van Vriesland, zonder enig concreet bewijsmateriaal aan te dragen.

J. K. Rensburg 1870-1943
Een joodse graalzoeker
De Engelbewaarder, Amsterdam, 1981. 151p. De De Engelbewaarder ; jrg. 6, nr. 21. Bevat tevens: Sonnetten van Piet Lut; Het zwijn / woorden van Jac.K. Rensburg. Eerder verschenen als gestencilde eigenbeheeruitgave, 1976. Biografie. Online in de Joodse Bibliotheek.

naar boven

Onze taal als een bare schat. Jacob Israël de Haan en het Hebreeuws. De Engelbewaarder, Amsterdam, 1981. 173p. Extra-uitgave van het kwartaalschrift De Engelbewaarder t.g.v.de 100-e geboortedag op 31 December 1981 van Jacob Israël de Haan. Studie over de relatie van de dichter tot het Hebreeuws, waarin o.a. de contacten van De Haan met de Nederlandse zionisten tussen 1909 en 1919 worden beschreven.

Jaap Meijer, Jet Slagter. Versteend verleden. De joodse begraafplaats te Overveen. De Vrieseborch, Haarlem, 1983. 96p. Haarlemse miniaturen dl. 2.

Jood en Jodendom in Stad en Ommelanden. Meijer, Heemstede, 1984. 40p. Balans der ballingschap deel 5.

Tolk van 't olle volk. Joods supplement op het nieuw Groninger woordenboek van K. ter Laan. [Meijer], Heemstede, 1984. 64p. Ook verschenen als deel 6 van: Balans der ballingschap. Bijdragen tot de geschiedenis der joden in Nederland. Stichting 't Grunninger Bouk, Scheemda.

Prof. Dr. David Cohen. Joodse jeugdjaren in Deventer. 1882-1901. Meijer, Heemstede, 1992. 19 bl. Bedoeld als 1e hoofdstuk van een biografie van prof. dr. David Cohen. Uitgegeven in eigen beheer in beperkte oplage ; niet in de handel. David Cohen (1882-1967), hoogleraar Oude Geschiedenis en voorzitter van de Joodsche Raad uit de Tweede Wereldoorlog, was een van de broers van dichter Josef Cohen (1886-1965).

naar boven

Bloemlezingen:

Door Saul van Messel samengestelde bloemlezingen

Jacob Israël de Haan. Bloemlezing uit zijn kwatrijnen. Met Hebreeuwse vertaling [uit het Nederlands] van Saul van Messel. [Eigen beheer], Heemstede, 1977/1978 [i.e. 1978]. 54p. Ook met Hebreeuws titelblad. Voortitel: Kwatrijnen. Oplage van 200 genummerde exemplaren.

Nederlandse poëzie in het Hebreeuws. Vertaald door Saul van Messel. [Gedichten van Hans Lodeizen ... et al.]. Meijer, Heemstede, 1989. 16 p. Opl. van 100 ex. Nederlandse tekst met Hebreeuwse vertalingen.

Nederlandse poëzie in het Hebreeuws. [Vert.] door Saul van Messel. [Gedichten van Gerrit Achterberg ... et al.]. Nobilis, Oosterwolde, 1990. 31p. Nobilis-serie 8. Opl. van 150 ex. Nederlandse tekst met Hebreeuwse vertalingen.

naar boven

Poëzie van Saul van Messel is in deze bloemlezingen aangetroffen:

Dichters omnibus. Vijftiende bloemlezing. [Esso Nederland N.V.], [Den Haag], 1969 [=1968].

Dichters omnibus. Achttiende bloemlezing. [Esso], [Den Haag], 1972 [=1971].
Groot Gezinsverzenboek. Lannoo, Tielt/Amsterdam, 1976.
Spiegel van de Nederlandse poëzie. [Dl.2:] Dichters van de twintigste eeuw. Meulenhoff, Amsterdam, 1979.

Zo diep heb ik van U gedronken. Holland, Haarlem, [1981]
Is dit genoeg: een stuk of wat gedichten. Elsevier Manteau, Amsterdam/Antwerpen, 1982.
Uit de school geklapt. Koninklijke PBNA, Arnhem, 1983.
Spiegel van de Nederlandse poëzie. Meulenhoff, Amsterdam, 5e editie, 1984.
Literair Leven in Groningen. GRAM, Groningen / Amsterdam, [1985].

naar boven

De vier jaargetijden. Kwadraat, Utrecht, 1991.
Groot Verzenboek. Anthos/Lannoo, Baarn/Tielt, 1992 (5e druk).
Spiegel van de moderne Nederlandse poëzie. Meulenhoff / Kritak, Amsterdam / Leuven, 1992. 6e editie.
Groot verzenboek. Lannoo/Anthos, Tielt/Baarn, 5e herziene druk, 1992.
Wilminks keus II. Walvaboek, Laren, 1993.
Slapen gaan misschien zelfs dromen. Kwadraat, Utrecht, 1993.
Een zucht als vluchtig eerbetoon. Meulenhoff/Manteau, Amsterdam/Antwerpen, 1995.
Die dag in mei vergeet ik niet.Prometheus/Bert Bakker, Amsterdam, 1995.
Lachen mag van God. Bert Bakker, Amsterdam, 1997.
Ik heb alleen woorden. Bert Bakker, Amsterdam, 1998.
Ik ging naar Bommel om de brug te zien. Bert Bakker, Amsterdam, 1998.
Familie duurt een mensenleven lang. Bert Bakker, Amsterdam, 1999.
Wat blijft. Bert Bakker, Amsterdam, 1999.

Spiegel van de moderne Nederlandse en Vlaamse dichtkunst. Balans, Amsterdam, 2005.

De vier jaargetijden. Maarten Muntinga, Amsterdam, 2011.

naar boven

Bronnen

Afkortingen: KBr en KBDH - Koninklijke Bibliotheek Brussel resp. Den Haag; LR - Lectuur Repertorium; PCG en PCNL - Poëziecentrum Gent resp. Nederland; s.n. / s.l. / s.a. - sine nomine / loco / anno = zonder naam [van uitgeverij] / plaatsnaam / jaartal.

* foto van achterplat Salomo (1971). Fotograaf onbekend.

Archieven Burgerlijke Stand, Groninger Archieven.
Sjoa Drenthe: Herman Isidore Voet (1878-Sobibor, 1943)
http://www.sjoa-drenthe.nl/humogen/family.php?id=F21016&main_person=I50672
Joods Monument: Martha Meijer-Krammer (1884 - Auschwitz, 1942)
https://www.joodsmonument.nl/nl/page/32944/martha-meijer-krammer
Joods Monument: Wilhelmina Tof-Meijer (1910 - Sobibor, 1943)
https://www.joodsmonument.nl/nl/page/135208/wilhelmina-tof-meijer
Joods Monument: Carolina Duitscher-Meijer (1911 - Sobibor, 1943)
https://www.joodsmonument.nl/nl/page/136262/carolina-duitscher-meijer

DBNL: Jaap Meijer
http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=meij013
Joodse Bibliotheek: Saul van Messel
http://www.joodsebibliotheek.nl/auteur/sEo/Saul-van-Messel/
Mats Beek: Saul van Messel. Schrijversinfo.nl, 2016
http://www.schrijversinfo.nl/messelvansaul.html
Kees Willems. Stamboom Willems Hoogeloon-Best » Jaap MEIJER. Genealogie online, [s.a.].
https://www.genealogieonline.nl/stamboom-willems-hoogeloon-best/I43590.php

naar boven

B. Stroman. Verborgen leven van Jacob Israël de Haan. Algemeen Handelsblad, 29-07-1967.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000034165:mpeg21:a0160
Hans Werkman. Uit het eenmansbedrijf van dr. Jaap Meijer. Nederlands Dagblad, 16-06-1976.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010572106:mpeg21:a0093
Alfred Kossmann. Tegen Jaap Meijer. Het Vrije Volk, 31-07-1976.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010959296:mpeg21:a0379
Alfred Kossmann. Weer tegen Jaap Meijer. Het Vrije Volk, 18-12-1976.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010959416:mpeg21:a0338
Alfred Kossmann. Een biograaf aan het werk. Het Vrije Volk, 28-03-1981.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010960804:mpeg21:a0439
Harry Huizing. Saul van Messel, een dichter die zuneg laagt. Nieuwsblad van het Noorden, 28-09-1984.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011011110:mpeg21:a0519
Jan Beijert. Dr. Jaap Meijer. [over Meijer versus Nico Rost]. Nieuwblad van het Noorden, 10-11-1984.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011011178:mpeg21:a0465
Jan Beijert. De koddebeier. [over Jaap Meijer, Nico Rost en Jef Last]. Nieuwblad van het Noorden, 24-11-1984.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011011184:mpeg21:a0537
Swier Broekema. De prooi. Nieuwblad van het Noorden, 08-12-1984.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011011196:mpeg21:a0502
Jan Beijert. Sjablonen. [over Nico Rost]. Nieuwblad van het Noorden, 15-12-1984.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011011202:mpeg21:a0562
NN. Cultuurhistoricus Jaap Meijer overleden. Nieuwblad van het Noorden, 13-07-1993.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011020309:mpeg21:a0249
NN. Dr. Jaap Meijer overleden. Nieuw Israëlitisch Weekblad, 16-07-1993.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859647:mpeg21:a0004

naar boven

Henriëtte Boas. Jaap Meijer was uiterst productief historicus. Nieuw Israëlitisch Weekblad, 16-07-1993.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859647:mpeg21:a0067
Igor Cornelissen, Lea Dasberg, Ebram de Jong/Abraham Yinnon, Adri Offenberg, Frits Hoogewoud, Emile Schrijver, Willem Burgers, Odette Vlessing, prof. Ies Lipschits, Joel Cahen. Enkele reacties op het overlijden van Jaap Meijer. Nieuw Israëlitisch Weekblad, 16-07-1993.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859647:mpeg21:p013
Jan Beijert. Herinneringen. Nieuwsblad van het Noorden, 17-07-1993.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011020313:mpeg21:a0368
Hans Warren. Ten strijde tegen de laatste taboes. Ischa Meijer duikt in het joodse en Groninger verleden van zijn ouders. Nieuwsblad van het Noorden, 17-12-1993.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011020443:mpeg21:a0491
Piter Bergstra. De ego's van Jaap en Ischa. Eerste deel biografie ontsluit dramatisch stuk geschiedenis. Dagblad van het Noorden, 07-12-2007.
JG [Jan Glas]. Saul van Messel. Webloug.nl, [ca. 2015].
http://www.webloug.nl/saul-van-messel/
Jürgen Smit. Een keuze uit de gedichten van Saul van Messel (1). Traliewoud, 03-12-2011.
http://jurgen-smit.blogspot.nl/2011/12/een-keuze-uit-de-gedichten-van-saul-van.html
Jan Kal. Facebookpagina Bart FM Droog, 16-02-2017.
https://www.facebook.com/bart.f.droog