Sjoerd Leiker - Nederlandse Poëzie Encyclopedie

versie: 17-10-2017 - redacteur: Bart FM Droog
Biografie | Dichtbundel |Bloemlezingen | Google | Bronnen

Sjoerd Leiker

Geboren te:
Drachten, 28-05-1914
Gestorven te:
Hoorn, 15-12-1988
Volledige naam:
Sjoerd Pieter Leiker
Naamsvarianten:
S. Leiker; S.P. Leiker
Pseudoniemen:
Simon le Croyant;
Menno van Haarsma

Foto: Sjoerd Leiker, ca. 1937.
Uit: Christelijke dichters (II), 1938.

Zie ook: Groninger dichters

Zoon van Pieter Leiker, koopman, en Aafke Veenstra. Huwde op 15-3-1937 met Margit Kis. Uit dit huwelijk werd 1 dochter geboren. Na echtscheiding (15-8-1953) gehuwd op 26-10-1953 met Kommerijn Gerretine Kooijmans, schrijfster en vertaalster (beter bekend als Tine Leiker-Kooijmans, 1915-2008).

Prozaïst, journalist, essayist, hoorspelauteur en dichter.

Sjoerd Leiker bezocht de kweekschool te Dokkum. In 1929 verhuisde het gezin naar Groningen. Leiker bezocht daar de Christelijke Kweekschool, die hij in 1933 afsloot met een onderwijsbevoegdheid. Later behaalde hij nog de akte MO-Frans. Hij was een leerling van Dirk Verèl. In diens 'salon' droeg hij zijn eerste gedichten voor. In 1936, na vervulling van de militaire dienstplicht, werd Leiker redactiechef bij uitgeverij Bosch & Keuning te Baarn.

In 1937 richtte hij met uitgever Pieter Keuning (een van de broers van dichter Willem de Mérode) het blad Elckerlyc. Tijdschrift voor christelijke letterkunde op. De toetreding van dichter en politieke windvaan Martien Beversluis tot de redactie, vormde voor Leiker mede aanleiding uit de redactie te stappen. In het voorhaar van 1939 vertrok hij naar Frankrijk. Vanwege de mobilisatie keerde hij terug en was van augustus 1939 tot mei 1940 gelegerd bij Haarlem. Na de capitulatie vestigde hij zich aldaar.

In 1943 ontmoette hij Geert Lubberhuizen. Deze had met de uitgave van de rijmprent van De achttien dooden van Jan Campert fondsen voor het verzet greworven. Lubberhuizen, die meer illegale en clandestiene uitgaven wilde uitbrengen, was op zoek naar iemand met ervaring in het uitgeversvak en vond deze in Leiker.

Met Geert Lubberhuizen, Henriëtte van Eyck, en Halbo C. Kool richtte Sjoerd Leiker in 1944 uitgeverij De Bezige Bij op.

naar boven

In 1946 werd hij secretaris van de Ereraad voor de Letterkunde van het ministerie van O.K. & W.

Leiker: "Bij de Ereraad had je te maken met mensen die fout waren geweest. In de bezettingstijd wist je heel precies wie fout waren en wie goed. Dat was nou eenmaal zo. De mensen die zich hadden aangemeld voor de Kultuurkamer, hebben we toen wel vrij scherp veroordeeld. Ik meen nog altijd terecht, omdat wij ervan uitgingen dat die mensen zich in dienst hadden gesteld van de vijandelijke propaganda. Er zijn zware gevallen bij geweest, lichte, n.s.b.-dichters, mensen die zich uit een zekere onnozelheid hebben aangesloten. Hoe het ook zij, het waren er toch nog bedroevend veel, zo'n 330 hebben wij er moeten berechten."

In 1948 werd hij directeur van de Regionale Omroep Noord en Oost in Groningen. Vier jaar later nam hij ontslag, onder meer om weer aan schrijven toe te komen.

Hij was chef van de Friese redactie van Het Vrije Volk en redacteur De Nieuwe Stem, Podium en van het Friese literaire tijdschrift De Tsjerne.

In 1958 kreeg hij de Hendrik de Vries-prijs. In 1971 werd hem de Marianne Philips-prijs voor zijn gehele oeuvre toegekend en in 1984 de Friese Piter Jelles-Priis. Leiker werd in 1973 benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Sjoerd Leiker en Tine Leiker-Kooijmans zijn begraven op begraafplaats Zorgvlied, Amsterdam.
Afdeling 2.7, 'De Bloesemtuyn'.
Foto: graf, situatie oktober 2017
© NPE

naar boven

Sjoerd Leiker-prijs.

De Sjoerd Leiker-prijs was een driejaarlijkse prijs, ingesteld in 1992 door de weduwe van Sjoerd Leiker, en bedoeld voor auteurs ouder dan vijftig jaar die proza of poëzie in boekvorm hebben gepubliceerd. In 2004 is de prijs voor de laatste maal uitgereikt.

1992 - F.B. Hotz (fl. 5.000,-) - voor gehele oeuvre.
1995 - Hanny Michaelis (fl. 5.000,-) - voor gehele oeuvre.
1998 - Guillaume van der Graft (fl. 5.000,-) - voor bundel Mythologisch.
2001 - Willem G. van Maanen (fl. 5.000,-) - voor gehele oeuvre.
2004 - Koos van Zomeren (€ 3.500,-) - voor gehele oeuvre.

naar boven

Over Sjoerd Leiker

Irene Gatsonides. Getuigenissen van Sjoerd Leiker. Een onderzoek naar leven en werk van een in de Friese wouden gewortelde schrijver. I. Gatsonides, Drachten, 2006. 55 bl. (in ringband). Afstudeerscriptie Taal- en Letterkunde RU Groningen. Exemplaar in Letterkundig Museum, Den Haag.

naar boven

Dichtbundel:
[alleen werken van 6 of meer pagina's zijn opgenomen]

Verzegeld in zand. Ypse-Fecit, [Deventer], 1989. 11p. Oplage 200 ex., waarvan 10 romeins genummerd en gebonden. Bevat zeven gedichten die hij schreef in de laatste weken voor zijn dood.

Andere genres (o.a.)

Zonderlinge zielen. Bosch & Keuning, Baarn, [1939]. 63p. Elckerlyc-boekjes nr. 7. Verhalen.

De laatste man. Callenbach, Nijkerk, [1940]. 240p. Roman. Oplage 80.000 ex.

Johannes Wezeman, of De eenzaamheid over een huis. de Tijdstroom, Lochem, [1941]. 187p. Roman.

Drie getuigen. Bigot & Van Rossum, Amsterdam, [ca. 1942]. 151p. Herdrukt als Drie Getuigen. Roman [onder pseudoniem Menno van Haarsma] bij De Bezige Bij, [Utrecht], [1944]. 131p. Quosque tandem nr. 10. Oplage 525 genummerde ex., genummerd 1-500 en I-XXV. Bibliografische referentie: De Jong nr. 353; herdruk bij Bigot & Van Rossum, Amsterdam, [1945], 151p.; 4de druk bij Leopold, Den Haag, 1967, 157p., [omslagontwerp door Theo Kurpershoek]; 5de druk bij Van Walraven, Apeldoorn, 1982. 135p. Zilverschoonreeks nr. 11.

De heksenmeester. Met tek. door R.v.V. (ps. van Fedde Weidema). [Jac. P. Romijn], [Utrecht], 1944. 25p. Schildpadreeks. Tiental 3, no. 2. Oplage 150 gesigneerde exemplaren. Bibliografische referentie: De Jong 497. 'Vertelling'

Spionnen in het rijk van Attila, of De strijd om Orléans, het Stalingrad van het jaar 451. [ill. I. Spreekmeester], De Bezige Bij, Amsterdam, 1945. 239p. Jeugdboek.
2de druk onder de titel Spionnen in het rijk van Attila. Een Europees verhaal bij M. Stenvert, Meppel, 1953, 240p. Illustraties, bandontwerp en stofomslag van Rie Reinderhoff.
Herdruk bij De Eekhoorn, Apeldoorn, 1958. Van deze uitgave verscheen in 1981 bij Van Goor, Amsterdam [etc.] een 3de herziene druk.
In 1983 verscheen van dit werk een Duitse vertaling, getiteld Kundschafter gegen Attila. Vertaling Siegfried Mrotzek], bij Anrich, Modautal-Neukirchen. 333p. Herdruk bij Arena, Würzburg, 1988.

Buitengaats. De Driehoek, 's-Graveland, 1949. 74p. Podium Reeks. Verhalen.

Smalle bruggen naar de vrijheid. Novellen. Leopold, Den Haag, 1958. 197p.; 2de druk 1967; 3de herziene druk bij de bezige Bij, Amsterdam, 1987. 182p. BBLiterair.

De achtervolgers. Leopold, Den Haag, 1967. 223p. Roman.

Op blote voeten. Leopold, 's-Gravenhage, 1970. 174p.

Sjoerd Groenman en Sjoerd Leiker. Onder ons gezegd en gezwegen. Bespiegelingen van vrijmetselaren over mens en wereld. Het Wereldvenster, Bussum, 1981. 160p. Bloemlezing van artikelen, gepubliceerd in het Algemeen Maçonniek Tijdschrift.

West-Friesland in de jaren 40/45. Schetsen van het verzet in oostelijk West-Friesland. [Eindredactie Sjoerd Leiker]. Comkité 1940-1945. Stichting Vrije Westfriese Krant, Hoorn, 1983. 80p. Historisch werk.

De waterklok. Herinneringen en beschouwingen. De Bezige Bij, Amsterdam, 1991. 260p. BBLiterair.

naar boven

Bloemlezingen:

Door Sjoerd Leiker medesamengestelde bloemlezing

Het scheidende jaar. Een bundel herfstpoëzie. Verzameld door Martien Beversluis en Sjoerd Leiker; bandversiering door Karel Hoekendijk. Bosch & Keuning N.V., Baarn, [1937]. Elckerlyc No. 10.

Poëzie van Sjoerd Leiker is in deze bloemlezingen aangetroffen:

Groningsche dichters. De Vrije Bladen, 1934.
Het scheidende jaar. Bosch & Keuning, Baarn, [1937].
Christelijke dichters van dezen tijd [II]. Kok, Kampen, [1938].

Moderne Nederlandsche religieuze lyriek. De Tijdstroom, Lochem, [1942], 2de herziene druk.

Spiegel van de Nederlandse poëzie door alle eeuwen. Dl. 2: 1900-1940. Meulenhoff, Amsterdam, 1953.

Opwaartse wegen. Kok, Kampen, 1986.

naar boven

Bronnen

Afkortingen: KBr en KBDH - Koninklijke Bibliotheek Brussel resp. Den Haag; LR - Lectuur Repertorium; PCG en PCNL - Poëziecentrum Gent resp. Nederland; s.n. / s.l. / s.a. - sine nomine / loco / anno = zonder naam [van uitgeverij] / plaatsnaam / jaartal.

DBNL: Sjoerd Leiker
http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=leik001
S.N. Bakker. Sjoerd Leiker. In: Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden, 1991-1992. Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, Leiden 1993.
http://www.dbnl.org/tekst/_jaa003199201_01/_jaa003199201_01_0011.php
G.J. van Bork. Sjoerd Leiker. In: Schrijvers en dichters. DBNL, Leiden, 2004 (herzien 2008).
http://www.dbnl.org/tekst/bork001schr01_01/bork001schr01_01_0675.php
Piet Calis. Speeltuin van de titaantjes. Schrijvers en tijdschriften tussen 1945 en 1948. Meulenhoff, Amsterdam 1993. 420p.
http://www.dbnl.org/tekst/cali002spee01_01/
Piet Calis. De vrienden van weleer. Schrijvers en tijdschriften tussen 1945 en 1948. Meulenhoff, Amsterdam, 1999. 430 p. http://www.dbnl.org/tekst/cali002vrie01_01/cali002vrie01_01.pdf
H. Jongsma. 'Leiker, Sjoerd (1914-1988)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. 1994 (herzien 2013).
http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn4/leiker
Lectuur-Repertorium. Deel 2. A.S.K.B., Vlaamsche Boekcentrale/Nederland's Boekhuis, Antwerpen/Tilburg, 1953.
Lectuur Repertorium 1952-1966. Deel 2. A.S.K.B./Nederland's Boekhuis, Antwerpen/Tilburg, 1969.
Lectuur Repertorium 1967-1978. Deel 2. Nederlands Bibliotheek en Lektuur Centrum/Katholiek Centrum voor Lectuurinformatie en Bibliotheekvoorziening, Den Haag/Antwerpen, 1981.
Stamboom Kooijmans-Breems-Faasen-de Goeij-Rembrandt van Rijn-te Morsche-Varossieu >> Kommerijn Gerretine (Tine) Kooijmans (X-31)
http://www.genealogieonline.nl/stamboom-kooijmans/I298.php

NN. Sjoerd Leiker terug in het Friese vizier. Leeuwarder Courant, 07-12-1984.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010565601:mpeg21:a0360

Boeken, brieven en/of materiaal van, over en/of aan Sjoerd Leiker bevinden zich in:

British Library, Londen
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Antwerpen
Groninger Archieven, Groningen
Koninklijke Bibliotheek, Brussel
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
Letterenhuis Antwerpen
Letterkundig Museum, Den Haag
Poëziecentrum Nederland, Nijmegen

naar boven

deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:

Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners

Webdesign Revan Barlas