Tony Lammers - Nederlandse Poëzie Encyclopedie

versie: 04-02-2014 - redacteuren: Bart FM Droog & Jurgen Eissink
Met dank aan Hans Werkman en Nelly Sonneveld
Biografie | Gedicht |Bloemlezingen | Google | Bronnen

Tony Lammers

Geboren te:
Brummen, 19 december 1904
Gestorven te:
?, ?
Volledige naam:
Antonie Lammers
Naamsvarianten:
T. Lammers; Tonny Lammers;
A. Lammers
Pseudoniemen:
Eduard van Empe

Bron foto: P.J. Risseeuw, Christelijke
dichters van dezen tijd (fotograaf onbekend)

Molenaar en dichter. Enige zoon van Eduard Hendrik Lammers en Hendrika Regelink. Hij had vier jongere zussen.

Kwam, zo deelt Risseeuw mee, na een HBS-opleiding en twee jaar studie in het vaderlijk bedrijf: molenaar-graanhandelaar⁰ [te Empe, gemeente Brummen, nabij Voorst]. De molendatabase noemt vader Lammers, die in 1940 overleed, de laatste molenaar. In april 1945 werd de molen (foto) door 'oorlogs-handelingen' verwoest.¹

'Schreef verzen van 17-19 jaar en van 28-32. Publiceerde in Opwaartsche Wegen en tijdens het redacteurschap van P.J. Risseeuw in het Zondagsblad van De Rotterdammer (onder pseudoniem Eduard van Empe).^'0

De molenaar

Hij weet de weg van wolken en van winden
en kent de sterren bij hun naam
en als de bliksems langs de hemel springen,
kan hij urenlang te kijken staan.

Hij mint de storm en zijn geweldig waaien
doet hem als een boog gespannen zijn:
de wind zingt in zijn bloed, het duizlend draaien
der wieken maakt hem vrolijker dan wijn.

En luistrend naar het wentelen der stenen,
keurt hij het meel en licht hij of houdt bij
en zint, hoe ook ons hart tussen Gods stenen
kreunen moet en geen gaat dit voorbij –

en bidt: Kneus Gij mij tussen Uw stenen,
Heer, maar maal een edel meel uit mij.

Tony Lammers (uit: Christelijke dichters van dezen tijd⁰)

Literair criticus Harmen van der Leek (1895-1941) vond in Opwaartsche Wegen de in de bloemlezing Spectrum (1936) opgenomen drie verzen van Lammers met 'stichtelijkheid omkranst'. Ook was Van der Leek van mening dat Lammers zijn verzen veel te gemakkelijk schreef ².

In De letterkundige inleiding (Kok, 1938)³ wordt een gedicht van Lammers dat in Spectrum was opgenomen juist geprezen als zeer geschikt voor gebruik bij 'kerstvergaderingen' van Christelijke letterkundigen. Overigens vermeldt Spectrum: ‘In voorbereiding een bundel gedichten in dialect’; deze is (nog?) niet aangetroffen.⁴

Tony Lammers correspondeerde in 1934-1937 met P.J. Risseeuw⁵ en was in 1934 en 1935 medewerker aan Opwaartsche Wegen.

In januari 1936 verschijnt de eerste aflevering van De Werkplaats, Christelijk Letterkundig Maandblad, een afsplitsing van Opwaartsche Wegen. Ook Tony Lammers (in dit verband verschijnt de naam ook als 'Tonny Lammers') werkt aan het afgesplitste periodiek mee⁶. Het blad verschijnt in 1936 en 1937⁷.

Lammers' gedicht 'Driekoningenlied', dat Han G. Hoekstra in de bloemlezing In de donkere dagen voor kersttijd (1941) had opgenomen, komt in de herdrukken niet voor. In het voorwoord van de 2de, herziene druk [1950] geeft Hoekstra aan dat hij gedichten heeft geschrapt 'van schrijvers, die ik om persoonlijke redenen liever buiten dit boekje hield'.

Wat deze redenen inzake Lammers precies waren is onduidelijk - de meeste andere geschrapte verzen waren van dichters die in de bezettingstijd openlijk gecollaboreerd hadden - iets wat inzake Lammers niet speelde.

Volgens G.W. Groot Roessink, bevriend met Tony Lammers' zoon Hak, was Tony in de Tweede Wereldoorlog reserve officier bij de Binnenlandse Strijdkrachten en werd hij na 1945 als overste uitgezonden naar Nederlandse Indië. Na drie jaar keerde hij terug naar Empe.

Het laatste publicitaire spoor van Tony Lammers dateert van 7 februari 1948, toen in De Heerenveensche koerier, onafhankelijk dagblad voor Midden-Zuid-Oost-Friesland en Noord-Overijssel, een gedicht van hem in de rubriek 'Woord voor de zondag' werd afgedrukt.

G.W. Groot Roessink, 2014: "Ik herinner mij dhr. A. Lammers als een intelli-gente erudiete man, die zeer hooggeacht werd in onze gemeenschap en daar buiten."

naar boven

Gedicht

Er zijn geen dichtbundels van Tony Lammers bekend. Uit de bloemlezing In de donkere dagen voor Kersttijd (1941), die als bron de bloemlezing Moderne Nederlandsche reli-gieuze lyriek (1938) had:

Drie-koningenlied

Drie koningen kwamen van ver -
omdat een vreemde ster
witter blonk dan hun paleizen
moesten zij reizen.

Ze vonden het goddelijk licht,
het speelde op hun gezicht,
het vloeide over hun zielen
toen zij gingen knielen.

Drie koningen kwamen van ver -
Drie koningen rijden den hemel binnen -
nu zingen zij en beminnen
het Kind bij de schijn van zijn ster.

Tony Lammers (voor 1938)

terug naar boven

Bloemlezingen:

Poëzie van Tony Lammers is in deze bloemlezingen aangetroffen.

Spectrum. Kok, Kampen, [1936].
Christelijke dichters van dezen tijd deel II. Kok, Kampen, 1938.
Moderne Nederlandsche religieuze lyriek. De Tijdstroom, Lochem, 1938.

In de donkere dagen voor Kersttijd. Bigot & Van Rossum, Amsterdam, [1941].

Opwaartse wegen. Kok, Kampen, 1986.

terug naar boven

Bronnen
Afkortingen: KBr en KBDH - Koninklijke Bibliotheek Brussel resp. Den Haag; LR - Lectuur Repertorium; PCG en PCNL - Poëziecentrum Gent resp. Nederland; s.n. / s.l. / s.a. - sine nomine / loco / anno = zonder naam [van uitgeverij] / plaatsnaam / jaartal.

⁰ P.J. Risseeuw. Christelijke dichters van dezen tijd. Bloemlezing. Nieuwe bundel. ¹ http://www.molendatabase.org - Molen Lammers, Empe
² Willy Hoogendoorn. Het protestants-christelijk literaire leven ten tijde van het interbellum. Doctoraalscriptie. Nederlandse Taal en Cultuur. Specialisatie Moderne Letterkunde. Universiteit Utrecht, 2007. Begeleider: Dr. W.J.M. Smulders
³ De Letterkundige inleiding. Practische handleiding bij de samenstelling en bij verdere studie. Met bronnenopgaven. Samengesteld in opdracht van het verbond van Chr. Letterk. kringen door B. van Noort. Kok, Kampen, [1938]. Blz 110-111.
http://www.dbnl.org/arch/noor033lett01_01/pag/noor033lett01_01.pdf
⁴ Bert Bakker, Barend de Goede en G. Kamphuis (samenstelling). Spectrum. Bloemlezing uit de poëzie van Jong-Protestantsche dichters. Kok, Kampen, 1936.
⁵ Inventaris van het archief van P.J. Risseeuw (1912-1968). Samenstelling: D. Damsma. Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden). Vrije Universiteit Amsterdam, 2003. Collectie nummer: 198.
http://www.hdc.vu.nl/nl/Images/198%20Risseeuw_tcm99-137157.pdf
⁶Dineke Colenbrander, Gerrit Kamphuis, Arie Pos, Murk Salverda, Anne Schipper, Ton Veen en Hans Werkman (red.). Opwaartsche Wegen. Uitgeversmaatschappij J. H. Kok, Kampen / Uitgeversmaatschappij Holland, Haarlem / Letterkundig Museum en Documentatiecentrum, Den Haag 1989. P. 86-91 http://www.dbnl.org/tekst/salv007opwa01_01/index.php
⁷ Siem Bakker. Literaire tijdschriften. Van 1885 tot heden. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1985. p. 198-203
Tony Lammers. De Heerenveensche koerier, 07-02-1948 (p. 1, rechtsboven
http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010536515%3Ampeg21%3Ap001%3Aa0023
G.W. Groot Roessink, e-mail, 03-02-2014.

terug naar boven

deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:

Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners

De Nederlandse Poëzie Encyclopedie heeft getracht alle rechthebbenden te achterhalen. Aan hen die desondanks menen aanspraak te maken op enig recht, wordt verzocht contact op te nemen met de redactie.

© De Nederlandse Poëzie Encyclopedie, 2012-2013

Webdesign Revan Barlas