versie: 24-04-2014 - redacteuren: Bart FM Droog en Jurgen Eissink
Biografie | Dichtbundels |Bloemlezingen | Google | Bronnen

S. Bonn Geboren te: Amsterdam, 05-02-1881 Gestorven te: Amsterdam, 14-08-1930 Volledige naam: Salomon Marcus Bonn1 Naamsvarianten: Sal Bonn; Samuel Bonn; Sebastiaan Bonn Pseudoniemen: - Foto: S. Bonn Uit: De Vrijdagavond. Joodsch Weekblad, jrg. 7 (1930), no. 21.2 [fotograaf onbekend]

Zoon van Marcus Bonn (1841-1921) en Catharina Speijer (1843-1933). Gehuwd te Amsterdam (Watergraafsmeer) op 10-12-1908 met modiste Vrouwtje (Fré) Kaas (A'dam, 25-04-1875 - Hilversum, 28-03-1911); ze kregen een zoon, Herman Richard (H'sum, 16-03-1911 - Buchenwald, 06-03-1945).3 Huwde 25-03-1915 te Amsterdam diamantslijpster Schoontje Lisser (A'dam, 29-04-1886 - Sobibor, 21-05-1943);4 zij kregen in 1919 zoon Marcus Simon (Max).5

Biografische schets

Dichter en toneelschrijver. Na de lagere school moest de joodse Sal Bonn het arbeidsleven in. Hij werkte onder meer als schoenmakersknecht6, coupeur in de confectie-industrie (1908) en later als boekhandelaar (1915).
		Van jongsaf aan was hij actief partijlid van de in 1894 opgerichte Sociaal Democratische Arbeiderspartij. Hij was sterk beïnvloed door Herman Gorter (die hoge verwachtingen van hem had), C.S. Adama van Scheltema en Henriëtte Roland Holst. Hij stond bekend als de eerste joodse ghetto-dichter; hij gebruikte in zijn laatste bundel Gewijde liederen (1926) ook Jiddisch en Hebreeuws.   Verkiezingsposter SDAP, 1918.

Men noemde hem ook wel de eerste arbeider-dichter, een betiteling die waarschijnlijk niet klopt. De Amsterdamse dichter/arbeider Hijman Overst (1883-1927) was weliswaar jonger, maar er waren er meer (en eerder), zoals de Friese R. van Zinderen Bakker (1845-1927), die aanvankelijk als timmerman zijn brood verdiende.

Salomon Bonns eerste vrouw (Vrouwtje, roepnaam Fré) overleed in 1911, kort na de geboorte van hun eerste zoon. Evenals haar man was zij actief in de socialistische beweging. Bij haar uitvaart hield Frank van der Goes (1859-1939, journalist, literator en pionier van het socialisme) een grafrede.⁷

In de bundel Immortellen (1912) wordt aan haar dood gerefereerd. Een fragment uit het gedicht 'In het stoeltje':

Dit gedicht is afgedrukt in de bloemlezing Het Rosarium (1931), integraal op:
http://www.dbnl.org/arch/boon071rosa01_01/pag/boon071rosa01_01.pdf

Leo Simons (1862-1932), uitgever van de Maatschappij voor goede en goedkoope lectuur (later: De Wereldbibliotheek) schreef in de inleiding van Bonns tweede bundel Wat zang en melody (1910):

Sal Bonn declameerde onder meer voor de VARA-Radio (1930). Hij was medewerker aan (o.a.) De Gids (1908-1912), De XXste Eeuw (1909), De Vrij-dagavond. Joodsch Weekblad en De Socialistische Gids. In laatstgenoemd maandschrift verscheen in 1918 het gedicht 'Karl Marx (Ter herdenking)'.

In april 1930 bericht Het Volk dat hij al enige tijd in het Amsterdamse Binnengasthuis verpleegd wordt vanwege een acute longaandoening.⁸ Op zijn ziekbed schreef hij nog deze ingezonden brief aan zijn partijkrant:

Hij overleed in een huis aan de Transvaalstraat 117 te Amsterdam, na een langdurige, 'sluipende' longaandoening.¹⁰. Hij werd op 16 augustus 1930 begraven op de Israëlische begraafplaats te Diemen.¹¹

naar boven

Over S. Bonn

A.J. Luikinga. De overleden dichter S. Bonn. In: De Socialistisch Gids. Maandschrift der Sociaal-Democratische Arbeiderspartij. Jaargang XV, No. 10 - oktober 1930; p. 617-624. Geeft een uitvoerige bespreking van Bonn's oeuvre.
http://tijdschriften.kb.nl/nl/view/index/query//coll/dts/image/dts%3A72008%3Ampeg21%3A0001/page/1/-maxperpage/10/sortfield/dateasc/cql/%28title+exact+%22De+socialistische+gids%3B+maandschrift+der+-SociaalDemocratische+Arbeiderspartij+jrg+15%2C+1930%2C+no+10%22%29

Jaap Meijer. Gedreven door verlangen en gemis. Joodse letterkundigen in Nederland over jood en jodendom. Meulenhoff Educatief, Amsterdam, 1974.

Helleke van den Braber. Geven om te krijgen. Literair mecenaat in Nederland tussen 1900 en 1940. Vantilt Nijmegen 2002. 416p. Proefschrift universiteit Utrecht. Hoofdstuk 5: 'Frans Mijnssen als mecenas van S. Bonn, E. Craig en Willem Kloos'. Besproken in Vooys, jrg. 21. Utrecht, 2003 (zie p. 222). 
http://www.dbnl.org/tekst/_voo013200301_01/_voo013200301_01_0030.php

naar boven

Dichtbundels:
[alleen werken van 6 of meer pagina's zijn opgenomen]

Naar het dagen. Verzen. [W. Versluys], Amsterdam, 1907. 94p.
 

"Wat zang en melody". Met een woord tot inleiding van L. Simons. Nederlandsche Bibliotheek nr. 79. Maatschappij voor goede en goedkoope lectuur, Amsterdam, [1910]. III+76p. Online op DBNL: http://www.dbnl.org/tekst/bonn001watz01_01/

Een bonte vlucht. Verzen. C.A.J. van Dishoeck, Bussum, 1911. 94p. Online op DBNL: http://www.dbnl.org/tekst/bonn001bont01_01/ Bespreking door Is. Querido in Letterkundig leven. J. Emmering, Amsterdam, 1916. p. 184-197. http://www.dbnl.org/arch/quer002lett02_01/pag/quer002lett02_01.pdf

Immortellen. Verzen. C.A.J. van Dishoeck, Bussum, 1912. 58p.
Bespreking door Is. Querido in Letterkundig leven. J. Emmering, Amsterdam, 1916. p. 184-197. http://www.dbnl.org/arch/quer002lett02_01/pag/quer002lett02_01.pdf

Maria's bruidzang. Ontwikkeling, Amsterdam, 1917. 39p. 2de goedkkoope druk 1917.

Zangen van hoop. Gedichten. Nederlandsche Bibliotheek nr. 389. Maatschappij voor goede en goedkoope lectuur, Amsterdam, 1919. 109p. Online op DBNL: http://www.dbnl.org/tekst/bonn001zang01_01/

Jonge mei. Verzen. Em. Querido, Amsterdam, 1924. 95p. 2de druk als e-book bij Nederlandse Poëzie Encyclopedie, 2013. 73p. Met toelichting door Bart FM Droog:
http://www.nederlandsepoezie.org/jl/1924/bonn_jonge_mei_2.pdf (132 kB)

Gewijde liederen. Em. Querido, Amsterdam, 1926. 71p.

naar boven

Op muziek gezet

Johan Wierts (m.m.v. G. Bolsius Pzn.). De volkszanger. [Noordhoff?], [Groningen?], [1921]. Partituur (9p.). Bevat: 1. Aon de durskes van de Meierij / G. Bolsius P.Zn.;
2. Polder / C.S. Adama van Scheltema; 3. Wij willen vrij zijn / G.W. Lovendaal;
4. Huzaren-wandeling / S. Bonn. Besproken in Neerlandia, jaargang 25 (1921): http://www.dbnl.org/tekst/_nee003192101_01/_nee003192101_01_0367.php

Ander werk Ontwaking en De gelofte. Verbeeldingsspelen. Arbeiders Jeugd-Centrale, Amsterdam, 1924. 24p. Toneel. Gedicht in: Hoogty. Feestgave internationaal sosialisties jeugdfeest Pinksteren 1926 te Amsterdam. "Vooruitgang", Amsterdam, [1926]. 56p.

naar boven

Bloemlezingen:

Poëzie van S. Bonn is in deze bloemlezingen aangetroffen:

Nieuwste Nederlandsche Lyriek, Tjeenk Willink & Zn., Haarlem, 1910.
Zeven eeuwen. W.L. & J. Brusse, Rotterdam, 1917.

Bloemlezing van revolutionaire poëzie. Centrale van Arbeiders-jeugdverenigingen, Amsterdam, 1923.

Tijdsignalen II. Amsterdam, de Arbeiderspers, 1930.
Het Rosarium. Meulenhoff, Amsterdam, 1931.
Het kind in de poëzie. Van Loghum Slaterus, Arnhem, 1935.
Spiegel van de Nederlandsche poëzie door alle eeuwen. De Spieghel, Amsterdam, 1939.

Het kind in de poëzie. Van Loghum Slaterus, Arnhem, 1941 (3e vermeerderde druk).
De Muze en het ambacht. VBBB, [s.l.], 1949.

Spiegel van de Nederlandse poëzie. Dl. 1: 1100-1900. Meulenhoff, Amsterdam, 1955 (3e herziene druk).
Ritme en Rijm. 1. Stichting Nederlandse Schoolradio, [Hilversum], [1957].

naar boven

Spiegel van de Nederlandse poëzie, dl 2. Meulenhoff, Amsterdam, 1965 (5e herziene druk).

Een moederhart, een gouden hart. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1973.
De Moeder. Een bloemlezing. Erven Thomas Rap, Vijverhof - Baarn, [1979].
De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw. Bert Bakker, Amsterdam, 1979.

Poëziebrevier. De Fontein, Baarn, 1981.
De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw. Bert Bakker, Amsterdam, 1987 (8e herziene druk).

Paardenliefde. Elmar, Rijswijk, 1991.
Spiegel van de moderne Nederlandse poëzie. Meulenhoff/Kritak, Amsterdam/Leuven, 1992. 6e editie.
De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw. Bert Bakker, Amsterdam, 1996 (10e herziene druk).

Het monster van de oorlog. Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam, 2004.
Komrij's Nederlandse poëzie van de 19de t/m de 21ste eeuw in 2000 en enige gedichten. Bert Bakker, Amsterdam, 2004.
Spiegel van de moderne Nederlandse en Vlaamse dichtkunst. Balans, Amsterdam, 2005.

naar boven

Bronnen

Afkortingen: KBr en KBDH - Koninklijke Bibliotheek Brussel resp. Den Haag; LR - Lectuur Repertorium; PCG en PCNL - Poëziecentrum Gent resp. Nederland; s.n. / s.l. / s.a. - sine nomine / loco / anno = zonder naam [van uitgeverij] / plaatsnaam / jaartal.

¹ Familiebericht, Nieuw Israelitisch weekblad, 15-08-1930.
http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010858630%3Ampeg21%3Ap007%3Aa0094
² Joseph Gompers. 'Bij den dood van den dichter S. Bonn'. De vrijdagavond. Joodsch weekblad. jrg 7, 1930, no 21, 22-08-1930.
http://tijdschriften.kb.nl/nl/view/index/query/Bij+den+dood+van+den+dichter+S.+Bonn/coll/dts/image/
dts%3A36923%3Ampeg21%3A0017/page/1/maxperpage/10/sortfield/dateasc/cql/%28cql.serverChoice
+all+Bij+and+den+and+dood+and+van+and+den+and+dichter+and+S.+and+Bonn%29/cql/%28alternative
+all+vrijdagavond%29
³ Joods Monument: Herman Richard Bonn.
http://www.joodsmonument.nl/person/478144
⁴ Joods Monument: Schoontje Bonn-Lisser.
http://www.joodsmonument.nl/person/488763
⁵ Stambomen van Nederlandse Joodse families
http://www.maxvandam.info/humo-gen/family/humo9_/F28136/I75575/
⁶ Garmt Stuiveling. Een eeuw Nederlandse letteren. Querido, Amsterdam 1958 (derde druk). Blz 204.
http://www.dbnl.org/tekst/stui002eeuw02_01/stui002eeuw02_01_0031.php
⁷ 'Uit de partij' [uitvaart van F. Bonn-Kaas']. Het Volk, 02-04-1911.
http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010021880%3Ampeg21%3Ap002%3Aa0061
⁸ S. Bonn herstellende. Het Volk, 09-04-1930.
http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A011115942%3Ampeg21%3Ap008%3Aa0100
⁹ S. Bonn. 'Laster'. [ingezonden brief]. Het Volk, 24-06-1930.
http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A011115787%3Ampeg21%3Ap007%3Aa0078
¹⁰ De dichter S. Bonn overleden. Het Volk. Dagblad voor de Arbeiderspartij. 14-08-1930 (avondeditie).
http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A011115964%3Ampeg21%3Ap006%3Aa0066
¹¹ Uitvaart S. Bonn. Voorwaarts. Sociaal-Democratisch Dagblad [foto op voorpagina]. zaterdag 16-08-1930.
http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010212856%3Ampeg21%3Ap001%3Aa0062
'S. Bonn †'. Het Vaderland, 15-08-1930.
http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010013048%3Ampeg21%3Ap003%3Aa0092
* 'In memoriam'. [de doden van 1930]. Nieuwsblad van Friesland, 31-12-1930
http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010761321%3Ampeg21%3Ap014%3Aa0224

Brinkman's Catalogi 1901-1930.
DBNL: Salomon Bonn
http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=bonn001
Joods Historisch Museum: Salomon Bonn
http://www.jhm.nl/cultuur-en-geschiedenis/personen/b/bonn,+salomon
Lectuur-Repertorium. Deel 1. A.S.K.B., Vlaamsche Boekcentrale/Nederland's Boekhuis, Antwerpen/Tilburg, 1952.

Boeken, brieven en/of materiaal van, over en/of aan S. Bonn bevinden zich in:
Koninklijke Bibliotheek, Brussel
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
Letterkundig Museum, Den Haag
Poëziecentrum Gent
Poëziecentrum Nederland

terug naar boven

deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:

Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners