J.A. Wormser - Nederlandse Poëzie Encyclopedie

versie: 14-11-2012 - redacteur: Bart FM Droog
Biografie | Dichtbundels |Bloemlezingen | Google | Bronnen

J.A. Wormser

Geboren te:
Amsterdam, 09-10-1845
Gestorven te:
Hilversum, 07-03-1916
Volledige naam:
Johan Adam Wormser Jr.
Naamsvarianten:
Johan A. Wormser
Pseudoniemen: -

Foto rechts: J.A. Wormser Jr. Fotograaf onbekend.
Bron: Biografisch Woordenboek van het Socialisme
en de Arbeidersbeweging in Nederland.
Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, Amsterdam

Nederlandse prozaïst, biograaf, dichter, uitgever en boekhandelaar. Zoon van Johan Adam Wormser, deurwaarder bij de Amsterdamse Arrondissements-rechtbank, en Janke van de Ven. Na een opleiding aan de Handelsschool kwam hij bij een effectenkantoor te werken. Op 16 september 1869 trad hij in het huwelijk met Catharina Johanna Höveker, de dochter van vrienden van zijn ouders. Ze kregen tien kinderen, waarvan drie op jonge leeftijd stierven.

Zijn vrouw was de dochter van boekhandelaar en uitgever H. Höveker. Na hun huwelijk werd hij medefirmant in het bedrijf. Vanwege een conflict met zijn schoonvader over geloofszaken stapte Wormser uit de onderneming en begon hij een uitgeverij onder zijn eigen naam. In 1892 opende hij een boekwinkel in de Kalverstraat. In 1896 fuseerden de drie bedrijven tot de N.V. Boekhandel Höveker en Wormser. In datzelfde jaar werden er ook twee filialen in Zuid-Afrika geopend, vermoedelijk door Johan Wormser zelf - getuige zijn boek Van Amsterdam naar Pretoria. Acht maanden in Zuid-Afrika (Met 80 platen en portretten. Höveker en Wormser, Amsterdam [etc.], [1897]. Omvang: [IV], 233 p.).

Van dat boek verscheen ook een Zweedse en een Duitse vertaling: J. A. Wormser. Durch Südafrika. Von Amsterdam nach Pretoria. Übersetzung aus dem Holländischen von H. Robolsky. L. Hamann, Leipzig, [s. a.]. Omvang 238 p., plus illustraties.

Hij was gereformeerd en stond bekend als een sociaal betrokken werkgever. Wormser was onder meer actief in het Nederlandsch Werkliedenverbond 'Patrimonium'. Voor deze organisatie trad hij op als uitgever en redacteur van het gelijknamige verbondsblad.

Nel J. Hoek: 'Zijn brochure Een menschwaardig bestaan (Amsterdam 1895) trok ook buiten eigen kring de aandacht. Hij verdedigde daarin de beperking van de dagelijkse arbeidsduur tot acht uur en de toekenning van een jaarlijkse vakantie. Als werkgever slaagde hij er al negen jaar in ieder van de personeelsleden jaarlijks veertien dagen vakantie met behoud van loon te geven. F. Domela Nieuwenhuis constateerde dat Wormser 'voor driekwart socialist' was. Ook kwam Wormser op voor het recht van werkstaking en een minimumloon.'

Wormser was enige jaren voorzitter van de Nederlandse Uitgeversbond en lid van de Amsterdamse gemeenteraad (1893-1895 en 1897-1907). Van 1900-1903 was hij voorzitter van de Vereeniging tot bevordering der belangen des Boekhandels.

Nel J. Hoek: 'Hoewel het Wormser als zakenman jarenlang goed was gegaan, gaf de ondergang van twee door hem opgerichte filialen in Zuid-Afrika de hele vennootschap een zodanige klap dat in 1907 het faillissement werd uitgesproken. Wormser trok zich daarop uit al zijn functies terug."

De boekhandel/uitgeverij werd overgenomen en heette nadien Boekhandel en Uitgeverij W. ten Have N.V, een uitgeverij die anno 2012 nog steeds bestaat.

Wormser vestigde zich in Hilversum en werkte als adviseur op politiek/maatschappelijk vlak en als schrijver. Volgens het Lectuur Repertorium (1954) maakte hij 'poëzie en levensschetsen in militant-protestantse geest.' Hij correspondeerde o.a. met Jan te Winkel (1847-1927).

Op zaterdag 11 maart 1916 werd hij op de Tweede Algemeene Begraafplaats te Utrecht begraven. De enige spreker was zijn jongste zoon, die het opstandingslied van Louise Henriëtte van Brandenburg (prinses van Oranje), voordroeg¹:

O, mijn ziele! wees verheugd!
      'k Leg op Jezus trouw mij neder!
Klop en beef, mijn hart! van vreugd;
      Sterf ik - Christus wekt mij weder!
      Als ik op 't bazuingeschal,
      Zalig eens ontwaken zal (...).

terug naar boven

Over Johan Adam Jr. Wormser

(in:) An en Jurriën ten Have. Vier Generaties rondom een boekhandel en uitgeverij. 11 mei 1831 - 1956. Gedenkschrift van Boekhandel en Uitgeverij W. ten Have N.V. v/h Hövekers Boekhandel. Amsterdam. Ten Have, Amsterdam, 1956. Omvang 56 p. Met de geschiedenis van de boekhandel en de geschreven en getekende portretten van de opeen-volgende eigenaars H. Höveker, J.A. Wormser en W. ten Have. Pentekeningen van Josef Verheyen. Met een keuze uit auteurs uit het fonds (onder hen Nicolaas Beets, Abraham Kuyper, H. Colijn, W.A. Visser 't Hooft , K.H. Miskotte en H.K.H. Prinses Wilhelmina) en een lijst van medewerkers.

Scan links: Zaal Books, Utrecht

terug naar boven

Dichtbundel:

Een silveren trompet gestoocken ter gelegenheyt van de silveren bruyloft van ... Jacobus Philippus van der Land ende mevrouwe Elisabeth Johanna Christina van der Land, geborene Höveker, geviert tot Rotterdam den 16 van bloeymaent 1886. J.A. Wormser, Amsterdam, 1886. Omvang 26 p. Geïllustreerd met oude houtblokjes uit het bezit van Wormser. Uitgave op Oud-Hollands papier. Gedicht "broeder ende vrient" ondertekend door J.A. Wormser. Dit werk is in het levensbericht van de MNL abusievelijk gedateerd op 1911.

Gedichten. Höveker, Amsterdam, 1892. Omvang: [III], 219 p.

Het gebed van Habakuk. Een gedicht. 1893.

Revolutie en evangelie. Een zang aan het einde der 19e eeuw. Höveker & Zoon, Amsterdam, 1893. Omvang 16 p.

terug naar boven

Bloemlezingen:

Poëzie van J.A. Wormser is in deze bloemlezing aangetroffen.

Al bleef ik eeuwig ongelezen. Bert Bakker, Den Haag, 1974.

terug naar boven

Bronnen

Afkortingen: KBr en KBDH - Koninklijke Bibliotheek Brussel resp. Den Haag; LR - Lectuur Repertorium; PCG en PCNL - Poëziecentrum Gent resp. Nederland; s.n. / s.l. / s.a. - sine nomine / loco / anno = zonder naam [van uitgeverij] / plaatsnaam / jaartal.

DBNL: Johan Adam Wormser
http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=worm002
Nel J. Hoek . Wormser jr., Johan Adam. In: Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland, 1992/2002.
http://www.iisg.nl/bwsa/bios/wormser.html
Lectuur-Repertorium. Deel 3. A.S.K.B., Vlaamsche Boekcentrale/Nederland's Boekhuis, Antwerpen/Tilburg, 1954.
¹ A.A. van Schelven. 'Levensbericht van Johan Adam Wormser'. Handelingen en levensberichten van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden, over het jaar 1916-1917. E.J. Brill, Leiden 1917
Zaal Books. Utrecht, 2012: over boek over Boekhandel en uitgeverij Ten Have, 1956.
http://www.zaalbooks.nl/
J.M. Zijlmans. Inventaris van het archief van de families Wormser en Höveker (1774-1924). Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden). Collectie nummer: 258. Vrije Universiteit Amsterdam, 1999.
http://www.hdc.vu.nl/nl/Images/258%20Families%20Wormser%20en%20Hoveker_tcm99-137194.pdf

Boeken en brieven van, over en/of aan J.A. Wormser bevinden zich in:

Koninklijke Bibliotheek, Brussel
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
Letterkundig Museum, Den Haag

terug naar boven

deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:
Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

Webdesign Revan Barlas