versie: 10-03-2017 - redacteur: Bart FM Droog TEST-VERSIE
Biografie | Dichtbundels |Bloemlezingen | Google | Bronnen

---

Carel Scharten Geboren te: Middelburg, 14-03-1878 Gestorven te: Florence, 31-10-1950. Volledige naam: Carel Theodorus Scharten Naamsvarianten: C. Scharten; C.T. Scharten Carel Theodoor Scharten Pseudoniemen: Peter Aerds S. Lérac Foto: uit Zelfkeur (2de reeks, 3de bundel), 1919

Prozaïst, essayist, criticus, dichter en vertaler.

Zijn vader was beroepsofficier, waardoor het gezin regelmatig naar andere plaatsen moest verhuizen. Hij volgde de lagere school te Den Haag en de H.B.S. te Leiden.

Dirk Coster:

"Wederom overgeplaatst, dit keer naar Harderwijk, vond zijn vader een plaats voor hem op het kantoor van de ontvanger der Registratie, als surnumerair. Voor het theoretische nam hij privaatlessen in het naburige Amersfoort. Zijn jonge weetgierigheid verzette zich tegen deze studie niet. Maar het kantoorleven ging hem na een paar jaren bitter tegen staan. En de goede vader vroeg de zoon, wat hij dan wel wilde? De jonge Scharten wist dit best! Staatsexamen en dan rechten studeren. En dus zag het jaar 1899 hem op een huurkamer in Utrecht."

Hij besteedde tijdens zijn studiejaren te Utrecht meer tijd aan literatuur dan aan de studie. Op z'n 22ste stelde zijn vader hem voor eerst het gymnasium-diploma examen te halen. Hij vertrok daarvoor naar Zwolle, waar hij Margo Antink leerde kennen.

Hij behaalde het gymnasiumexamen op z'n 23ste. Coster:

Dit werk in Parijs was voor hen in de aanvang vol charme. Maar het eiste veel. Voor een geschiedenis der letterkunde ontbraken de rust en het materiaal. Ten hoogste hielden zij wat uren over voor eigen werk, verzen van Scharten, terwijl ook toen reeds de eerste hoofdstukken van Sprotjeontstonden. Maar na een paar jaren bleken het ongewisse klimaat van Parijs en de jacht der journalistiek een bedreiging van Schartens altijd enigszins labiele gezondheid te worden. 

In het voorjaar van 1905 keerden zij naar Holland terug. Te Apeldoorn richtten zij zich een aardig en eenvoudig huisje in, waar op de 9de April 1906 hun dochter werd geboren. In die tijd werd door De Gids aan Scharten een geregeld litterair overzicht aangeboden, met een vaste bezoldiging. Dat overzicht heeft Scharten 15 jaar lang geschreven. Maar spoedig bleek ook het hooggelegen en droge landschap rond Apeldoornweinig te deugen voor zijn asthma. En wederom was het De Gids die uitkomst bracht en die het jonge gezin voor een wintervacantie, tot herstel van gezondheid, naar het Zuiden zond. Daar zouden zij, met een korte onderbreking gedurende de eerste wereldoorlog, blijven.

Lugano was de eerste étappe. Daar, of eigenlijk in het daarboven gelegen Castagnola, woonden zij drie jaar. Het plaatsje werd de Schartens zéér lief. Zij verwerkten er hun Parijse indrukken in de roman Een huis vol mensen, die weldra in De Gids begon te verschijnen en waarvoor zij later de Tollensprijs kregen. (...)

Toch zette de samenwerking van beide auteurs zich in die jaren nog niet door. Margo Antink wijdde zich aan haar Sprotje-cyclus - Carel Scharten ging zich meer en meer concentreren op zijn critische arbeid. Behalve zijn overzichten voor De Gids verzorgde hij ook vanaf 1916 tot ver in de twintiger jaren het letterkundige feuilleton in De Telegraaf.

(...)

Half in de 20er jaren neemt Carel Scharten afscheid van de critiek, - en als romancier neemt hem de samenwerking met zijn vrouw Margo Antink dan voortaan hoofdzakelijk in beslag. Na de heerlijke jaren in Lugano waren de Schartens in Italië blijven zwerven, nu hier, dan daar wonend, en het reservoir hunner herinnering vullend met tal van liefelijke Italiaanse landschappen en talloze ontmoete figuren. Schartens gezondheid, de kwellingen van het asthma, maakte een langdurig verblijf in het vaderland niet meer mogelijk.

Dan wordt in 1924 Florence hun vaste woonplaats. In samenwerking verschijnen Het geluk hangt als een Druiventros, De vreemde Heerschers, - in later jaren De nar van de Maremmen, enz., en als kern van deze lange reeks: de cyclus Francesco Campana, die men hun beider geloofsbelijdenis kan noemen. Het succes van deze boeken was verwonderlijk. Zij bereikten oplagen, als in Holland nooit voorgekomen waren. Een 30ste druk was geen zeldzaamheid." 

Van de prozawerken van het echtpaar verschenen vertalingen in Duitsland, Engeland, Estland (Sovjet-unie), Italië en Tsjechoslowakije.

Coster:

Met Nico van Suchtelen en P.H. van Moerkerken vormt hij een min of meer gesloten groep. Zij hebben ten eerste dit gemeen, dat zij meer beeldende philosophen dan geboren vertellers zijn. En zij vertegenwoordigen in ons land het laat 19de eeuwse humanisme. Hun incubatie-tijd lag uiteraard in de jaren rond de eeuw-wisseling, maar eerst in de twintiger jaren kreeg hun werk de definitieve vorm; ook Van Moerkerkens grote cyclus De Gedachte der Tijden werd eerst toen voltooid. Het was een humanisme dat nog geloofde in de mens, en dat, hoewel verontrust door de eerste wereldoorlog, bleef geloven. De schok van die oorlog heeft dit geloof eer aangevuurd dan verzwakt. Meer waakzaamheid was geboden tegenover de blinde driften die zo onverwacht waren losgebarsten, - toch bleven zij vertrouwen in de methode die binnen zekere grenzen beproefd gebleken was: steeds meer begrijpen zou steeds meer mededogen wekken en het kwaad aan zijn eigen afzichtelijkheid doen vergaan. Geen andere richtlijn beheerst de grote historische romancyclus van Van Moerkerken, de romans en geschriften van Van Suchtelen, de Francesco Campana van de Schartens. De zaak is, dat zij in 't voetspoor van Aristoteles, bewustzijn en geweten identificeerden. En de allerbitterste ontdekking der 20ste eeuw, dat er een demonische omkeer van dit bewustzijn mogelijk was, dat men het kwaad bewust kan kiezen, dat men kan doen lijden met volkomen bewustzijn van wat dit lijden inhoudt, - deze demonische omkeer en deze crisis van het bewustzijn bleef hun als scheppende kunstenaars bespaard. Zij zagen het nog wel geschieden, zij zullen hun houding er tegenover bepaald hebben, maar hun werk was toen al voltooid.

K. ter Laan: Het echtpaar uitte bewondering voor Mussolini in de trilogie De Nar uit de Maremmen, 1927-'29." 

Bij een toespraak op hun zilveren bruilofsfeest (1927) hield Carel Scharten een lofzang op Holland en op Italië, zijn tweede vaderland, waar, naar hij verklaarde, arbeid, plicht, tucht en eenheid tezamen worden gediend, berichtte De Gulden Winckel. [GW]

Carel Scharten: " Het nieuwe regime heeft bewerkt dat er tevredenheid heerscht en als ik zoo met de werklui spreek dan bespeur ik dat de moeilijkheden tot tevredenheid van iedereen zijn opgelost. (...) Natuurlijk zijn er schaduwzijden. Mussolini is zelf bijvoorbeeld veel ruimer dan vele zijner aanhangers, zoodat men soms met een minder ruim inzichtig fascisme kennis maakt dan wanneer men met den Duce zelf spreekt." (TG, 1933)  

Op 30 juni 1934 plaatste uitgeverij Wereldbibliotheek deze advertentie in het N.S.B.-weekblad Volk en Vaderland (30-06-1934) voor De nar uit de Maremmen:



In deze advertentie wordt Carel Scharten aangehaald: "Dit boek stelt U het Ital. fascisme voor als constructieve, synthetische kracht, in staat een heel volk te bezielen tot de levenwekkende beginselen van plicht, tucht en zelfopoffering."
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011189448:mpeg21:a0021

Garmt Stuiveling : " (...) daar hun [i.e. De Schartens] latere werk literair zwak is en niet geheel vrij van fascistische sympathieën, verloren zij in de jaren dertig grotendeels de waardering van het Nederlandse publiek."

In 1946 schreef Carel Scharten een verantwoording over zijn fascistische sympathieën aan A. Roland Holst. Dat stuk werd in 1958 afgedrukt in het aan Roland Holst gewijde feestnummer van De Gids/Maatstaf [De Tijd, 21-05-1958,
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011238778:mpeg21:a0116

Coster: (...) "Maar het werd, na 1948, duidelijk, dat de boze ziekte waaraan ook zijn moeder was gestorven, zijn intrek in hem genomen had, telkens op andere plaatsen hem aanvallend. In 1948 onderwerpt hij zich aan een operatie, een gezwel achter het linkeroog moest verwijderd worden. Schijnbaar geneest hij geheel. In 1949 bezoekt hij voor 't laatst het toch zo dierbare vaderland. Wij hadden ons er veel van voorgesteld, het echtpaar Scharten in ons huis aan de Voorstraat te ontvangen en hen ‘de stad der aandachtigheid’, Delft, die zij nauwelijks kenden, te laten zien. Maar op de dag van hun bezoek kreeg Scharten een zwakteaanval en wij ontmoetten hen in een Haagse pensionskamer. Achteraf gezien, was het toen al duidelijk dat Scharten een stervend mens was. Hij was brekelijk mager geworden, deed aan als bijna doorschijnend. Maar hij was van een stralende opgewektheid en vol van allerlei belangstelling. Hij was nog steeds uitermate verzorgd gekleed, een dandy in de stijl van zijn jeugd (die hij trouw bleef). - Wanneer zij naar Florence terugkeerd zijn, verslechteren de berichten gaandeweg. Zijn vrouw had wel eens verteld, met welk een gelatenheid hij vroeger de verschrikkelijkste aanvallen van zijn asthma doorstond.

Carel Scharten is begraven op het protestantse kerkhof in Florence.

[GW] Den Gulden Winckel. Jaargang 26. Hollandia-Drukkerij, Baarn 1927.  
http://www.dbnl.org/tekst/_gul001192701_01/_gul001192701_01_0072.php
(TG) NN. Carel Scharten in Amsterdam. Interview. De Telegraaf, 03-05-1933.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110569422:mpeg21:a0105

Over Carel Scharten

E. d'Oliveira, De jongere generatie. [De maatschappij van goede en goedkope lectuur], Amsterdam 1920. Interview-in-briefvorm [uit 1914] met Carel Scharten.
http://www.dbnl.org/tekst/oliv001jong01_01/oliv001jong01_01_0009.php
Carel Scharten. Het verloren paradijs. 1948 (Jeugdherinneringen, geschreven in 1938.
Anton van Duinkerken. 'Carel Scharten overleden'. De Tijd, 03-11-1950.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011202161:mpeg21:a0090

naar boven

---

Dichtbundels:
[alleen werken van 6 of meer pagina's zijn opgenomen]

	Voor-hal Verzen Erven F. Bohn, Haarlem, 1901. 153p.
	De heilige vreugden des levens [onder pseudoniem Peter Aerds] Querido, Amsterdam, [1920]. [VI], 95p.

naar boven

Andere genres (o.a.)

Kroniek der Nederlandsche letteren. [1e dl] 1916. [2e dl] 1917-1918. 3e dl. 1919-1920. Querido, Amsterdam, 1917-1923. 3 delen, (VII, 212p; VII, 235p; 188p.) Bundeling van artikelen eerder verschenen in dagblad De Telegraaf.

Zie verder de Koninklijke Bibliotheek voor overzicht van alle werken van Carel Scharten:
http://opc4.kb.nl/DB=1/SET=9/TTL=6/SHW?FRST=3

naar boven

---

Bloemlezingen:

Poëzie van Carel Scharten is in deze bloemlezingen aangetroffen:

Dichters van dezen tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1903 (5de herziene druk).
Onze dichters. Meulenhoff & Co., Amsterdam, 1908.
Verzen van Noord- en Zuid-Nederlandsche Dichters. 1875-1908, Tjeenk Willink, Zwolle, 1908 (3de herziene druk).
Dichters van dezen tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1910 (7de herziene druk).
Nieuwste Nederlandsche Lyriek. Tjeenk Willink & Zn., Haarlem, 1910.

naar boven

Schetsboek. Maatschappij voor Goede en Goedkoope Lectuur, Amsterdam, [1911].
Dichters van dezen tijd. Van Kampen, Amsterdam, 1913 (8ste herziene druk).
Nederlandsche Letterkunde. J.B. Wolters, Groningen/Den Haag, 1916 (11de herziene druk).
Dichters van dezen tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, [1919] (10de herziene druk).
Nederlandsche schrijvers en schrijfsters. Wolters, Groningen/Den Haag, 1919 (9de herziene druk).
Verzen van Noord- en Zuid-Nederlandsche Dichters (1875-1918), Tjeenk Willink, Zwolle, 1919 (5e herziene druk).
Zelfkeur. Tweede reeks. Derde bundel. Mij. voor goede en goedkoope lectuur, Amsterdam, 1919.

naar boven

Van vijf moderne dichters, Maatschappij voor Goede en Goedkoope Lectuur, Amsterdam, 1922.
Dichters van dezen tijd. Van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1923 (11de herziene druk).

Het kind in de poëzie. Van Loghum Slaterus, Arnhem, 1935.
Het kind in de poëzie. Van Loghum Slaterus, Arnhem, 1937 (2e vermeerderde druk).

Het kind in de poëzie. Van Loghum Slaterus, Arnhem, 1941 (3e vermeerderde druk).

Spiegel van de Nederlandse poëzie door alle eeuwen. Dl. 2: 1900-1940. Meulenhoff, Amsterdam, 1953.

naar boven

De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw. Bert Bakker, Amsterdam, 1979.

Poëziebrevier. De Fontein, Baarn, 1981.
De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw. Bert Bakker, Amsterdam, 1987 (8e herziene druk).

De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw. Bert Bakker, Amsterdam, 1996 (10e herziene druk).
Voor verwende smaken. Meulenhoff/Manteau, Amsterdam/Antwerpen, 1996.

Komrij's Nederlandse poëzie van de 19de t/m de 21ste eeuw in 2000 en enige gedichten. Bert Bakker, Amsterdam, 2004.

naar boven

---

Bronnen

Afkortingen: KBr en KBDH - Koninklijke Bibliotheek Brussel resp. Den Haag; LR - Lectuur Repertorium; PCG en PCNL - Poëziecentrum Gent resp. Nederland; s.n. / s.l. / s.a. - sine nomine / loco / anno = zonder naam [van uitgeverij] / plaatsnaam / jaartal.

DBNL: Carel Scharten
http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=scha043
G.J. van Bork & P.J. Verkruijsse (red.). 'Scharten, Carel (Theodorus)'. In: De Nederlandse en Vlaamse auteurs van middeleeuwen tot heden met inbegrip van de Friese auteurs. De Haan, Weesp 1985.
http://www.dbnl.org/tekst/bork001nede01_01/bork001nede01_01_1171.php
Dirk Coster. 'Carel Theodorus Scharten'. Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden, 1950-1951. E.J. Brill, Leiden 1952.
http://www.dbnl.org/tekst/_jaa003195001_01/_jaa003195001_01_0027.php
Hans Heesen, Harry Jansen en Ed Schilders. Waar ligt Poot? Over de dood en de laatste rustplaats van Nederlandse en Vlaamse schrijvers. De Prom, Baarn, 1997.
Lectuur-Repertorium. Deel 3. A.S.K.B., Vlaamsche Boekcentrale/Nederland's Boekhuis, Antwerpen/Tilburg, 1954.
Mario Molegraaf. Zeeuwse schrijvers 56: Carel Scharten. Zeelandboeken.pzc.nl, 17-10-2015.
http://zeelandboeken.pzc.nl/?p=15933

Boeken, brieven en/of materiaal van, over en/of aan Carel Scharten bevinden zich in:

British Library, Londen
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Antwerpen
Koninklijke Bibliotheek, Brussel
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
Letterenhuis Antwerpen
Letterkundig Museum, Den Haag
Poëziecentrum, Gent
Poëziecentrum Nederland, Nijmegen

naar boven

---

  Deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:



Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners

© De Nederlandse Poëzie Encyclopedie, 2015-2017