Home
dichters
jaarlijsten
bronnen
COLOFON

Behorend tot: NPE X-files                                                      versie: 13-04-2013

Jaar: 1872
Zaak
:

Abraham Schooleman of
'In naam van Oranje,
doe open de poort!'
Samenvatting:
Ontstaansgeschiedenis van een
van de bekendste Nederlandse
liedjes
Locatie: Zutphen / Akkrum



Google over dit dossier

Door Bart FM Droog, 2013

In de populaire bloemlezing Ik ging naar Bommel om de brug te zien. Nederland in 100 liedjes en gedichten (1998) staat 'Een liedje van Koppelstok'. Dat is algemener bekend als 'In naam van Oranje, doe open de poort!' - het lied waarmee in de Tweede Wereldoorlog de uitzendingen van Radio Oranje vanuit Londen begonnen. In de bloemlezing staat de maker als A.J. Schooleman (?-?) vermeld. Omdat de Koninklijke Bibliotheek (KB) twee exemplaren van dit lied bezit, gedateerd 1918 en 1928, dacht de NPE-redactie aanvankelijk dat de maker in de twintigste eeuw had geleefd.

Maar onderzoek in het Historische Krantenarchief van de KB bracht aan het licht dat A.J. Schooleman voluit Abraham Schooleman (Zutphen, 1853 - Akkrum, 22 februari 1875) heette. Vijftig jaar nadat hij het bekende lied had gepubliceerd verscheen in het Nieuwsblad van Friesland / Hepkema's Courant dit artikel:

"In naam van Oranje, doe open de poort" 

Het lied van Koppelstok, den Brielschen veerman, zoo populair, dat iedere Nederlander het kent, — wie kent den maker er van?

De dichter-componist is jong gestorven en wel in onze provincie, te Akkrum. 't Was de onderwijzer A. G. Schooleman. Hij maakte als 18-jarige jongen in 1871 het lied, en toen het volgende jaar, in 1872, het 300-jarig feest van den Briel alom in den lande gevierd werd, werden door een uitgever te Zutfen in veertien dagen tijds 80.000 exemplaren van het overal inslaande lied verkocht. Schooleman zelf spon er echter geen zijde bij. Hij kreeg een mooi boek voor de moeite, en een vriend van hem, die hem geholpen had voor de melodie, eveneens een boek.

Schooleman kreeg kort daarna een ongeluk. Op een bankje voor de klasse staande, kantelde hij om. Hij ontwrichtte zijn heup en 't gevolg was, dat hij het onderwijs verlaten moest. Toen zijn vader, die stationschef was, naar Akkrum werd overgeplaatst, ging de zoon mee. Abraham Schooleman is daar in 1875 op 22-jarigen leeftijd overleden.

Dat artikel uit 1922 was het enige spoor dat anno 2012 naar de ware identiteit van de maker leidde. Anno 2013 kwam dit lied weer in het nieuws. Componist en orkestleider André Rieu gebruikte de melodie als opening van zijn 'Kroningswals', voor de kroning van Willem Alexander.
http://www.youtube.com/watch?v=Ni4ZUolwlpk&feature=youtube_gdata

Het origineel is dit:

Een liedje van Koppelstok - A.J. Schooleman

(bij de inname van Brielle door de watergeuzen, 1572)

In naam van Oranje, doe open de poort!
De Watergeus ligt aan den wal;
De vlootvoogd der Geuzen, hij maakt geen akkoord,
Hij vordert Den Briel of uw val.
Dat is het bevel van Lumey, op mijn eer,
En burgers, hier baat nu geen tegenstand meer!
De Watergeus komt om Den Briel!

De vloot is met vijfduizend koppen bemand,
De mannen zijn kloek en vol vuur.
Een ogenblik nog, en zij stappen aan land,
Zij wachten bericht binnen 't uur!
Gij moogt dus niet dralen, doe open de poort!
Dan nemen de Geuzen terstond, zonder moord,
|Bezit van de vesting Den Briel!|

Komt, geeft de verzeek'ring, 'k moet spoedig terug,
De klok heeft het uur reeds gemeld.
Ik zeg u, geeft gij mij de sleutels niet vlug,
Dan is reeds uw vonnis geveld!
De wakkere Geuzen staan tandknersend daar;
Zij wetten hun zwaarden en maken zich klaar!
En zweren "De dood of Den Briel!"

Hier dringt men naar buiten, daar schuilt men bijeen,
En spreekt over Koppelstoks last:
"De stad in hun handen of anders den dood.."
't Besluit tot het eerste staat vast!
Maar nauw'lijks is hiermee de veerman gevleid
Of Simon de Rijk heeft de poort gerammeid!
En zoo kwam de Geus in Den Briel!


NPE: Een 'koppelstok' was een hulpmiddel bij het africhten van jachthonden. Een jonge hond werd met een 'koppelstok' vastgemaakt aan een ervaren hond. Daardoor leerde deze snelller bevelen opvolgen, door de bewegingen van de ervaren hond te moeten volgen.


Afbeelding: Schilderij van admiraal Lumey, leider van de Watergeuzen.
Bron: http://www.kleipijp.nl/Publicaties/Brielle.htm

terug naar boven

Pagina aangemaakt door: Bart FM Droog, 13-04-2013.


 
Deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:



Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners



© De Nederlandse Poëzie Encyclopedie, 2013

Webdesign Revan Barlas