Behorend tot: jaaroverzicht 1983 | Geerten Gossaert                        versie: 11-03-2017

Dichters: Geerten Gossaert [= Rody Chamuleau en Arjan van Nimwegen] Titel: Priapaeën Uitgeverij: Thalassa Pers, Groendael Jaar van verschijning: [1983] Omvang: 24 p. Bijzonderheden: Oplage van 100 genummerde ex. Colofon: "Van de erotische gedichten die F.C. Gerretson (1884-1958) in zijn studententijd heeft geschreven, zijn er slechts acht getraceerd." Uitgebreide herdruk [1996]. Google over dit boek

Voorgeschiedenis

1925 | 1935 | 1983 | 1986 | 1991 | 1994 | 1996 | 2017 |

Grap of misdrijf? | Bronnen

Begin 1925 verschijnt in het tijdschrift Den Gulden Winckel een destijds geruchtmakend interview van G.H. 's-Gravesande met Geerten Gossaert. Dat interview wordt opgenomen in 's-Gravesandes interviewboek Sprekende schrijvers. Nederlandsche en Vlaamsche letterkundigen in gesprek met G.H. 's-Gravesande (J.M. Meulenhoff, Amsterdam, 1935).

De ophef ging in 1925 vooral over uitspraken van Gossaert over subsidiëring van dichters. Maar wat ook ter sprake kwam was dit:

G.H. 's-Gravesande: "Hoe staat het met uw eigen werk? Er zijn nog verzen van u, dat weet ik."
Geerten Gossaert: "Die verzen zijn in particulier bezit. Met mijn Priapeia mogen ze ze na mijn dood uitgeven. Dat heb ik al met Van Eyck afgesproken."

Priapeia of priapeeën zijn pornografische gedichten.

Nu blijkt uit het hele interview dat Gossaert het hebben van "een behoorlijke dosis humor en zelfironie" als pré voor een dichter beschouwde. Het kan dus goed zijn dat de opmerking over zijn priapeia een grapje was. Hoe het ook zij: in 1954 overleed P.N. van Eyck, Gossaert zelf stierf in 1958. Niemand heeft nadien van Gossaerts Priapeia vernomen.

naar boven

1983

Tot in 1983 het bundeltje Priapaeën verschijnt, bij de bibliofiele uitgeverij Thalassa Pers in Groenendael. Het bevat acht pornografische gedichten 'van' Geerten Gossaert, met illustraties. De oplage bestaat uit 100 genummerde exemplaren, die voor fl. 25,- verkocht worden.


Illustratie uit 1983-uitgave. Maker onbekend. Collectie Willem Huberts.

Nu is Groenendael een landgoed nabij Hilvarenbeek (bij Tilburg). Van uitgeverij Thalassa Pers zijn geen andere werken bekend - het is dus overduidelijk dat zowel de uitgeversnaam als de vestigingsplaats mystificaties zijn. De naam van de illustrator wordt niet genoemd.

Maar hoe zit het met de gedichten? Ze zouden volgens het colofon uit Gossaerts studententijd stammen. Van 1906 tot in 1911 was Gossaert - met onderbreking - student, in achtereenvolgens Utrecht en Brussel. De onbekende samensteller zou acht verzen 'getraceerd' hebben. Maar wáár hij (of zij) ze vond wordt niet meegedeeld.

naar boven

1986

In NRC Handelsblad signaleert Martin van Amerongen de Thalassa-uitgave. Hij merkt daarbij op het gesprek tussen 's-Gravesande in 1935 plaats gevonden had (quod non, dat was tien jaar eerder), en dat de 'priapeia' dus van vóór de Tweede Wereldoorlog moesten stammen. Dit artikel zorgt ervoor dat het in 'brede' kringen bekend wordt dat Gossaert pornografische gedichten zou hebben geschreven.
Zie: Martin van Amerongen. Gossaerts rode vaan. NRC Handelsblad, 02-08-1986.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000030085:mpeg21:a0062

naar boven

1991

In de door Rody Chamuleau samengestelde bloemlezing Jantje zag een pruikje hangen. Nederlandse priapeeën door de eeuwen heen (Ad. Donker, Rotterdam, 1991, 143p.) is werk 'van' Geerten Gossaert opgenomen.

Chamuleau is de drijvende kracht achter de bibliofiele uitgeverij De Bosbespers te Oosterbeek, die vanaf 1977 opereert. In het fonds bevinden zich meerdere erotisch getinte dichtwerken en mystificaties. Zoals:

Nagelaten gedichten van Baron Duymaer van Harte [uitg. door Charl Ubufemma]. Bosbespers, Oosterbeek. 1977. [8]p., [23 bl.]. Poëzie-reeks schoon & schuin; nr. 1. Oplage 15 ex.
Priaap ontknoopt. Een tuiltje Nederlandse priapeeën. Bijeengebracht door J. Seurel. Bosbespers, Oosterbeek, [1984]. 29p. Privaat-domein nr. 69, oplage van 450 exemplaren.
Le trophée des vulves légendaires. Neuf sonnets sur les héroïnes de Wagner rêvés au pied du Vénusberg en Août 1891. [Pierre Louijs]. Bosbespers, Oosterbeek, 1985. [24]p. Oplage 30 ex. Fotomech. herdr. van de oorpronkelijke uitgave verschenen bij: Aux dépens d'un Groupe de Bibliophiles Parisiens, Parils, 1948.

Chamuleau heeft ook meegewerkt aan een heruitgave van Willem Bilderdijks Verlustigingen. Erotische gedichten en karikaturen (1992). Tevens stelde hij met J.A. Dautzenberg (1944-2009) Ik ben geboren in Apeldoorn. Groot parodieënboek (Nijgh & Van Ditmar, 1994) samen.

Dit brengt Rody Chamuleau in ieder geval in beeld als mogelijke betrokkene bij "Gossaert"s Priapaeeën-bundel uit 1983.

naar boven

 

1994

In dat jaar verschijnt Ik ben geboren in Apeldoorn. Groot parodieënboek. Samenstelling Rody Chamuleau en J.A. Dautzenberg. Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam, 1994. 374. In dit werk staat op bladzijde 101 het aan Geerten Gossaert toegeschreven gedicht 'Lafenis', uit Priapaeën (1983).

In de bronvermelding wordt de naam van de dichter zo vermeld: 'Geerten Gossaert', dus tussen aanhalingstekens.

naar boven

1996

Deze herdruk verschijnt:

"Geerten Gossaert". Priapaeën. Ingeleid en geannoteerd door Hans van Straten. [Etsen Toussaint Essers]. Stichting De Roos, Utrecht, [1996] 27p. Opl. van 175 genummerde ex., bestemd voor leden van Stichting De Roos. Typografie Alfons van Heusden. Met vier erotische schetsen van Toussaint Essers.

Volrijp is uw appelken, rood en bloeiend, In den top, door plukkers wellicht vergeten - Niét vergeten - géén wist het te bereiken,        Dan Uwe leerster

Bovenstaand vers uit de 1996-uitgave lijkt niet op enig gedicht in de eerste editie van Gossaerts bundel Experimenten, uit 1911 (online op Delpher). Alles wijst erop dat het door iemand anders dan Gossaert vervaardigd is.

Zie voor alle details van de 1996-editie: www.stichting-de-roos.nl/uitgaven-1996-148.html

Bij deze uitgave is de vraag vooral of Hans van Straten (1923-2004) destijds al dan niet wist wie de werkelijke auteur en/of wie de uitgever van het boek uit 1983 was.

Nu is bekend dat Hans van Straten en Rody Chamuleau tenminste eenmaal met elkaar contact hebben gehad. De laatste sprak daarover met NRC Handelsblad-verslaggever Henk van Gelder in 2005. Dat ging toen over een aan Carmiggelt toegeschreven parodietekstje op Reve's De Avonden. Van Gelder: "Chamuleau herinnert zich desgevraagd, dat het tekstje hem destijds is toegespeeld door Hans van Straten, de intussen overleden verzamelaar van letterkundige bric à brac."
Henk van Gelder. Hoe Simon Simon parodieerde. NRC Handelsblad, 27-09-2005.
https://www.nrc.nl/nieuws/2005/09/27/hoe-simon-simon-parodieerde-10631847-a41276

naar boven

2017

Bij het onderzoek voor het Geerten Gossaert-lemma stuit de NPE op het Priapaeënboek. Aangezien alle sporen naar Rody Chamuleau leiden, legden we hem de vraag voor of hij wist wie achter de vervalsing zat. Hij antwoordde direct: "Ik en Arjaan van Nimwegen." En hij vertelde ook dat Niels Bokhove dat al onthuld had, in een bij de NPE onbekende geschiedenis van Stichting De Roos, de uitgever van de herdruk uit 1996.

Hij voegde daaraan toe dat destijds een dochter van Geerten Gossaert zeer verbolgen was dat het boekje onder de naam van haar vader was uitgebracht.

Stichting de Roos is een bibliofiele uitgeverij, in 1945 opgericht door de Utrechtse boekhandelaar, uitgever en bloemlezer Chris Leeflang (1904-1993), de Maastrichtse typograaf en uitgever Charles Nypels (1895-1952) en bibliofiel G.M. van Wees (?-?). De naam is een eerbetoon aan de boekverzorger en letterontwerper S.H. de Roos (1877-1962). De stichting heeft als doel het uitgeven van (geïllustreerde) literaire uitgaven voor bibliofielen in een oplage van 175 genummerde exemplaren. Van 1946 tot eind 2016 bracht uitgeverij De Roos 185 titels uit.

Alleen... Niels Bokhove heeft zo'n geschiedenis nooit geschreven. Hoe zit het nu echt? Bokhove, 10 maart 2017: "Ik heb het verhaal [over de werkelijke makers] verteld in mijn boek De drempelschroom verdrijven. Literaire activiteiten in de jaren 1932-1973 bij boekhandel Broese onder Chris Leeflang, p. 194-95, dat in 2013 bibliofiel verscheen bij "De Roos" en in publieksuitgave bij St. Gusto. Het is dus géén geschiedenis van De Roos.
Ik baseerde me daarbij simpelweg op de onthulling die al 20 jaar geleden is gedaan door E.W.A. Henssen in "Gossaerts boeltje", De Parelduiker 2 (1997) 3, p. 70vv."

naar boven

Grap / parodie / mystificatie / vervalsing / misdrijf

Het zetten van de naam van een echt persoon (dood of levend) onder een tekst die hij of zij niet geschreven heeft is wettelijk gezien een misdrijf. Het is namelijk valsheid in geschrifte (Wetboek van Strafrecht, art. 326b). Wie zo'n tekst of zulke teksten vervolgens commercieel exploiteert begaat een tweede misdrijf: oplichting (Wetboek van strafrecht, art. 326).

Anno 2017 goed voor een boete van maximaal € 81.000, – en celstraffen van respectievelijk maximaal 2 en 5 jaar.

Wetboek van Strafrecht. Artikel 23, lid 4. http://wetten.overheid.nl/BWBR0001854/2015-11-17#BoekEerste_TiteldeelII_Artikel23 Wetboek van strafrecht, art. 326 http://wetten.overheid.nl/BWBR0001854/2016-07-01#BoekTweede_Titeldeel XXV_Artikel326 Wetboek van Strafrecht, art. 326b http://wetten.overheid.nl/BWBR0001854/2016-07-01#BoekTweede_Titeldeel XXV_Artikel326b

Deze misdrijven verjaren na zes jaar, vanaf de dag waarop het misdrijf gepleegd is. Rody Chamuleau en Arjan van Nimwegen konden na 1989 dus weer opgelucht adem halen.
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/straffen-en-maatregelen/inhoud/verjaringstermijn-misdrijven

Het uitbrengen van een boek als Priapaeën (1983) is dus niet geheel zonder risico. De dichter, erven, familieleden of burgers die dit als misdrijf zien kunnen een aanklacht indienen. Het Openbaar Ministerie kan zelfs op eigen initiatief tot actie besluiten. En dan is het vervolgens aan de rechter om te oordelen of zo'n boek als grap of als misdrijf gezien moet worden. Als er sprake is van geldelijk gewin - wat er bij Priapaeën was - dan zou zo'n oordeel beslist niet grapppig voor de vervalsers kunnen uitpakken. Maar dit terzijde.

Bart FM Droog, 10 maart 2017.

naar boven

---

Bronnen (zover niet in de tekst aangegeven)

Catalogus Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.
NN. De boutade van Geerten Gossaert. [Over het interview in 'Den Gulden Winckel']. Algemeen Handelsblad, 03-02-1925.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010657232:mpeg21:a0156
NN. Meeningen van Geerten Gossaert. Een interview. [Over het 'Den Gulden Winckel'-interview]. De Sumatra Post, 25-02-1925.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBDDD02:000198633:mpeg21:a0066
H.A. Wage. 'Eijk, Pieter Nicolaas van (1887-1954)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. [12-11-2013]
http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn1/eijk
G. Puchinger, 'Gerretson, Frederik Carel (1884-1958)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. [12-11-2013]
http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn3/gerretson
Fokas Holthuis."De uitvoerige en geestige inleiding van Van Straten werd speciaal voor deze uitgave geschreven. Aan het auteurschap van Geerten Gossaert, alias de historicus prof. F.C. Gerretson, mag getwijfeld worden. Leeflang 148."
Catalogus 66, 24-12-2013.
https://issuu.com/fokasholthuis/docs/catalogus66/12
Rody Chamuleau. Telefoongesprek met Bart FM Droog, 09-03-2017.
NN. Geschiedenis Stichting de Roos, [2011].
http://www.stichting-de-roos.nl/geschiedenis.html
DBNL: Chris Leeflang
http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=leef001
NN. Charles Nypels. Charles Nypels Foundation, [s.a.]
http://www.charlesnypels.nl/charles.html
Nick [ter Wal]. Nieuwsbrief 649: Stichting De Roos. Antiquariaat Fokas Holthuis, Den Haag, 01-03-2006.
https://fokas.nl/2016/03/01/nieuwsbrief-649-stichting-de-roos/
NN. S.H. de Roos. Koninklijke Bibliotheek, Den Haag, [s.a.].
https://www.kb.nl/themas/boekgeschiedenis/meer-bijzondere-boeken/sh-de-roos
Niels Bokhove. E-mail aan Bart FM Droog, 10-03-2017.

Met dank aan Hein Aalders, Niels Bokhove, Rody Chamuleau, Fokas Holthuis, Willem Huberts, Jan Kal, Patty Scholten en Toussaint Essers

naar boven

Pagina aangemaakt: 09-03-2017.

---

  Deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:



Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners

© De Nederlandse Poëzie Encyclopedie, 2017