Boze dichters dreigen met pocketstaking

Het Vrije Volk, 10-11-1958 (voorpagina, met foto)

(Van onze kunstredactie)

De dichters van Nederland grijpen naar het stakingswapen. Zij overwegen, hun medewerking aan pocket-bloemlezingen op te zeggen. De reden: te lage honoraria die de uitgevers betalen.

Het zijn experimentele dichters die het spits afbijten, maar het lijdt geen twijfel, of de grote meerderheid van de Nederlandse dichters is het met hen eens. In een vergadering die zondagmiddag werd gehouden in café Cornerhouse te Amsterdam, zijn felle woorden gesproken.

"Directe aanleiding hiertoe is de bloemlezing "Nederlandse poëzie van de 20ste eeuw", die dezer dagen in de Prisma-reeks is verschenen. In een protestbrief aan de uitgevers wordt o.m. gezegd:

 „Deze bloemlezing is uitgekomen in een oplage van 25.000 exemplaren. De dichters is een honorarium uitbetaald van ƒ2,75 per gedicht, een honorarium dat gezien de oplage principieel te laag is.

Het feit, dat verscheidene gedichten behorende tot een cyclus als één gedicht gerekend en als zodanig gehonoreerd worden, is kenmerkend voor de zuinige mentaliteit van de uitgeefster.

Wij hebben niets tegen een grotere verspreiding van de Neder-landse poëzie (of het Nederlandse proza) via het goedkope pocket-boek. Maar wij vinden wél, dat er een dwaze situatie ontstaat wanneer een uitgever de roep krijgt, de cultuur te bevorderen door poëzie uit te geven in grote oplagen, terwijl dit in werkelijkheid gaat ten koste van de cultuurproducent, in dit geval de dichter.

Ondergetekenden menen zich - dan ook het recht te moeten voorbehouden bij toekomstige gelegenheden, alsmede bij : nieuwe drukken van reeds verschenen: bloemlezingen (als b.v. boven-genoemde van Het Spectrum) medewerking te weigeren, indien in de gesignaleerde, praktijken geen verandering komt.

De brief was ondertekend door Hans Andreus, Remco Campert, Jan G. Elburg, Gerrit Kouwenaar, L.Th. Lehmann, Cees Noote-boom, Sybren Polet en Simon Vinkenoog.
 
Boze dichters hebben nog meer grieven

Naast het, lage honorarium bestaan nog enkele grieven, zoals het feit, dat aan de desbetreffende auteurs niet rechtstreeks toestemming wordt gevraagd. Dat speciaal het Prisma-boek wordt genoemd, houdt niet in dat andere uitgevers vrijuit gaan, zo zegt de brief.

In een mondelinge toelichting werd ons als kwalijk geval nog genoemd de bloemlezing 'Nieuwe griffels, schone leien', die vier jaar [ge]leden bij Bert Bakker is verschenen en sindsdien vier drukken heeft beleefd. Voor de tweede druk werd ƒ2.50 per pagina, be-taald, voor de andere drukken niets. Alleen in individuele gevallen werd, en dan nog op aanvraag, iets uitbetaald
.
Als gunstige uitzondering beschouwde men de bloemlezing 1 PK, die dit jaar. bij De Arbeiderspers is verschenen. Hier werd wel toestemming gevraagd en ƒ5 per pagina betaald.

Schandelijk laag

De stemming in de vergadering was geladen. 'Dit is nog maar een begin', zo zei men ons. Voorlopig worden adhesie-betuigingen ingewacht bij Simon Vinkenoog, Herengracht 292 Amsterdam.

Hedenmiddag komen de pocketuitgevers bijeen in het Inter-nationaal Cultureel Centrum te Amsterdam. Hoewel het protest van de dichters geen punt op de agenda vormt, zal er waarschijnlijk heel wat over gezegd worden.

Gevraagd naar zijn mening zei ons prof. dr. G. Stuiveling, voorzitter van de Vereniging van Letterkundigen, waarvan de protesterende dichters lid zijn: 'Tegen de inhoud van het protest hebt [?] ik geen enkel bezwaar. Inderdaad zijn de honoraria voor pockets schandelijk laag, en het is terecht, dat dit wordt gesignaleerd. Ik verwonder mij er alleen over, dat men zich niet eerst tot het bestuur van de Vereniging heeft gewend.

Natuurlijk zullen wij de feiten onderzoeken en de nodige stappen ondernemen.'

Kelk en Voeten solidair met protestactie
Het Vrije Volk, 14-11-1958

(Van onze kunstredactie)

De dichters C. J. Kelk en Bert Voeten, samenstellers van de Prismabloemlezing "Nederlandse poëzie van de 20ste eeuw" zijn solidair met de protestactie, die acht jonge dichters hebben ge-opend tegen het lage honorarium.

"De geweldige groei van het pocketboek mag niet gaan ten koste van de auteurs", zo verklaarde ons de heer Kelk. "Bij de berekening wordt voor de auteur een te klein percentage uitgetrokken. Waarom stelt men de prijs niet iets hoger, zodat, er voor de auteurs ook meer op kan overschieten?"

Beide dichters hadden er van het begin af aan op aangedrongen, de medewerkende dichters goed te betalen. Het Prisma wilde echter niet verder gaan dan een totaalbedrag van ƒ 1500, voor samenstellers en medewerkers.

Donderdag 20 november zal het bestuur van de Vereniging van Letterkundigen zich beraden over de protestbrief. Het is echter waarschijnlijk, dat men een ledenvergadering bijeen zal roepen, alvorens tot verdere stappen over te gaan.

Vereniging Letterkundigen: Pocketschrijvers eist 10 pct

Het Vrije Volk, 21-11-1958

(Van onze kunstredactie)

Schrijvers van pocketboeken dienen op dezelfde basis gehonoreerd te worden als schrijvers van gewone boeken. Dit is de eenstemmige mening van het bestuur van de Vereniging van Letterkundigen, dat gisteren bijeen is gekomen om de protestactie van de acht boze dichters te bespreken.

"Teken geen contracten meer inzake pocketboeken, waarin een lager percentage is vastgesteld dan 10 percent", zo luidt de raad van het bestuur aan de leden èn aan de ongeorganiseerde  schrijvers.

Zaterdagmiddag 6 december zal in Amsterdam een buitengewone ledenvergadering worden gehouden van de vereniging, waarin de hele problematiek van het pocketboek ter discussie

Schrijvers eisen grotere pocketportie

Het Vrije Volk, 08-12-1958 (fragmenten)

(Van onze kunstredactie)

Nooit heeft de 'Vereniging van Letterkundigen' een zakelijker vergadering gehouden dan zaterdagmiddag in het Amsterdamse hotel Krasnapolsky.

Zakelijk in tweeërlei zin: omdat geen ander onderwerp mop de agenda stond dan het honorarium voor de schrijvers van pocket-boeken en omdat prof. dr. G. Stuiveling, de voorzitter, ervoor zorgde dat de vele sprekers zich strikt bij dit onderwerp hielden. (...)

A den Doolaard wees, als inleider, erop, dat tegenover de schrijvers machtige organisaties van uitgevers en boekverkopers staan en dat men georganiseerd moet optreden indien men iets wil bereiken.

Minstens tien percent!

(...) De minimum-royalty voor een gewoon boek is 10 pct. Wat leveren de verschillende pocketseries aan royalties op? De Ooievaars; 2.67 pct., de 'Salamanders' en de 'Zwarte Beertjes'-3 eenderde pct., de 'Prisma's' en de 'Meulenhoffpockets' 5 pct., de 'Bezige Bij', die een reeks van ƒ2,50 uitgeeft, geeft 6 pct. bij een verkoop van 3000 exemplaren en 8 pct., indien de oplage hoger ligt.

Den Doolaard vond dat de schrijvers minstens 10 pct. royalty mogen eisen, ook als de prijs van het pocketboek dan iets hoger moet worden. Hij achtte het volkomen onjuist dat het honorarium van de auteurs een sluitpost is van de uitgeversbegrotingen.

Talrijke schrijvers voerden na hem nog het woord: Hans Andreus, Clara Eggink, J. J. Klant, Manuel van Loggem, Sybren Polet, prof. dr. N.A. Donkersloot, Geert van Oorschot, Bert Schierbeek, Theun de Vries, Josef Cohen, Simon Vinkenoog, Max Dendermonde en Cees Nooteboom namen o.a. deel aan de discussie.

Interessant was nog de volgende vraag: hebben de uitgevers van pocketboeken de levende Nederlandse letterkundigen eigenlijk wel nodig? Vinden zij niet genoeg teksten bij buitenlanders of overledenen?

Bert Voeten, samensteller van de bloemlezing 'Nederlandse poëzie van de 20ste eeuw', die min of meer aanleiding is geweest tot dit pocketconflict, had de voorzitter gemachtigd een brief voor te lezen.

Geen herdruk

Zoals men weet hebben acht jonge dichters geprotesteerd tegen het uiterst geringe honorarium (f 2,75) dat zij per pagina poëzie in dit boek ontvingen. De eerste oplage van dit Prisma-deel (24.000 exemplaren) is vrijwel uitverkocht.

De uitgever schreef aan Voeten dat het boek 'uiteraard' niet herdruk wordt en dat hij niet van plan is nog bloemlezingen uit de moderne Nederlandse poëzie op te zetten. Hij besloot: 'Wij geloven dat wij er zonder zulke boeken ook wel komen.'

Voorstellen

(...) ,Prof. Stuiveling beloofde dat het bestuur actief zal blijven en zette nog eens uiteen hoe belangrijk voor de Nederlandse letterkundigen de ontwikkeling kan zijn. Want indien zij nu georganiseerd voor hun billijke eisen opkomen, zullen zij misschien - voor het eerst in onze vaderlandse geschiedenis - in hun letterkundige werk een economische basis voor hun bestaan vinden.