Dirk Troelstra - Nederlandse Poëzie Encyclopedie

versie: 01-10-2015 - redacteur: Bart FM Droog
Biografie | Dichtbundel |Bloemlezingen | Google | Bronnen

Dirk Troelstra

Geboren te:
Stiens, 16-02-1870
Gestorven te:
Arnhem, 12-05-1902
Volledige naam:
Dirk Jelles Troelstra
Naamsvarianten:
D. Troelstra; D.J. Troelstra
Pseudoniemen: -

Foto door D. van Creveld: Dirk Troelstra, 1902?
collectie : IISG

Dichter, vertaler en toneelschrijver.

Zoon van Jelle Troelstra (1833-1906), rijksontvanger van de belastingen en politicus, en Grietje Landmeter (1837-1871). Broer van o.a. Pieter Jelles Troelstra (1860-1939) en Hendrika Troelstra. Hij huwde op 2 oktober 1894 met Sylvie Sidonie de Vries, onderwijzeres en componiste. Uit dit huwelijk ontsproot één dochter, Grietje (Margarita).

Deze biografische schets is hoofdzakelijk gebaseerd op:

Tineke Steenmeijer-Wielenga. ' Troelstra, Dirk Jelles'. Biografisch Woorden-boek van het Socialisme en de arbeidersbeweging in Nederland (BSWA), 2003
http://hdl.handle.net/10622/C480DBBB-BE72-417C-B02D-8F3A47A42EE3

Tineke Steenmeijer-Wielenga: "Dirk Troelstra was een jaar oud toen zijn moeder overleed, die zeven kinderen achterliet tussen de elf jaar en twee maanden. De jongste volgde haar al gauw in het graf. Dirk heeft zijn moeder dus niet gekend en de eerste jaren groeide hij op in een moeilijke gezinssituatie, met een strenge, zich in zijn verdriet en carrière opsluitende vader en wisselende huishoudsters. Zijn broer Pieter Jelles moest, veel te vaak voor een jongen van elf, de zorg voor zijn vier zusjes en Dirk op zich nemen. Dirk heeft sterk de invloed ondergaan van de oudste in het gezin."

In 1875 verhuisde het gezin naar Leeuwarden, waar vader Troelstra politicus voor de Liberalen werd. Hij hertrouwde in 1876 met Geertje Rinsma, werd dat zelfde jaar lid van van de Provinciale Staten, in 1878 gemeenteraadslid en later wethouder en loco-burgemeester.

Dirk volgde vier jaar gymnasium. Zijn vader liet hem wegens uitblijvende studieresultaten vervolgens op zijn eigen kantoor opleiden voor de belastingdienst. Steenmeijer-Wielenga: "Nadat hij voor het surnumerairs-examen gezakt was, mocht hij, na voorspraak van Pieter, in Groningen beginnen met de studie voor de middelbare akte Duits. Hij kreeg ook de gelegenheid een tijdje in München te wonen, waar hij door de vriendschap met enkele redacteuren van de Münchener Post bezield raakte door de idealen van de arbeidersbeweging."

Steenmeijer-Wielenga: "Toen zijn vader hoorde dat ook Dirk socialist was geworden, maakte hij hem door financiële maatregelen het verder studeren onmogelijk. Dirk vertrok naar Berlijn, waar hij met journalistiek werk en het geven van lessen aan de kost probeerde te komen. De delicate gezondheid die hij van zijn moeder geërfd had, maakte dat hij slecht bestand was tegen een leven vol armoede en ontberingen. In Berlijn werkte hij met zijn hospita, Emilie Ludwig, aan de vertaling van Multatuli's Vorstenschool, die in 1897 gepubliceerd werd in de Sozialistische Monatshefte en later als boek (Leipzig 1902). Door de nood gedwongen keerde hij in 1894 verzwakt naar Nederland terug, waar hij, op diens voorstel, bij zijn broer in Utrecht introk. Hij werkte mee aan De Baanbreker en hielp bij de organisatie van de protestmeeting van 1894 ten gunste van het kiesrecht-wetsontwerp van J.P.R. Tak van Poortvliet en het algemeen kiesrecht."

"Na zijn huwelijk in oktober 1894 met Sylvie de Vries, die in Leeuwarden onderwijzeres aan de armenschool was geweest, vestigde hij zich in Amersfoort als agent van De Baanbreker.Door de contacten van hun schoonzuster Sjoukje Troelstra-Bokma de Boer (Nienke van Hichtum) konden zij in de begintijd van hun huwelijk nog wat bijverdienen met het schrijven en bewerken van verhaaltjes en versjes voor prentenboeken die uitgegeven werden door Lentz en De Haan te Utrecht (Poesje Mies, Hondje Azor, De wereld rond). Het redden van een te water geraakt kind had funeste gevolgen voor zijn gezondheid. Korte tijd later kreeg hij bloedspuwingen en zijn toestand verslechterde zo, dat hij in januari 1895 met zijn vrouw naar Arco moest afreizen om te proberen in het milde klimaat van Zuid-Tirol herstel van krachten te vinden."

In 1896 woonden zij nog enige tijd in Borger en Wijk aan Zee, tot bleek dat vestiging in het Zuiden noodzakelijk was. Financieel gesteund door Jelle Troelstra openden zij een pension (Villa Hollandia) in Arco. Ook in den vreemde leefden zij hartstochtelijk mee met de jonge beweging. Dirk stuurde zijn gedichten op voor het Familieblad van Het Volk.

Enkele daarvan leven nog voort in de socialistische beweging als strijdliederen, op muziek gezet door Sylvie.

In Tirol onderhielden zij contacten met Duitse en Italiaanse geestverwanten en bij de congressen van de SDAP werd meer dan eens een telegram bezorgd met gelukwensen, ondertekend door 'Twee buiten gevecht gestelden'.

Onmachtig om daadwerkelijk aan de strijd deel te nemen schreef Troelstra behalve zijn verzen en teksten, zoals 'Morgenrood', 'Aan de strijders', 'De boodschap op de hei' en 'Hier staan wij' ook nog het toneelstuk 'Het schootsvel'. Dit was gebaseerd op een droom van zijn vader, die in zijn jongensjaren als goudsmidsleerling het vuilste werk had moeten opknappen."

'Het schootsvel' werd omstreeks 1900 het geregeld met succes gespeeld. 'Morgenrood' werd hét strijdlied van de Nederlandse sociaaldemocraten.

Morgenrood, uw heilig gloeien
Heeft ons steeds den dag gebracht
Breek toch door, o lichtvernieuwer,
In den groten volk'rennacht
Laat uw gloren hope geven
Hun die worst'len in den nacht
Geeft hun moed in 't voorwaarts streven
Tot hun 't daglicht tegenlacht

Morgenrood, in worst'lend zwoegen
Hebben zij naar u gesmacht
En in nachten, treurig duister,
Uw verlossend werk verwacht
Roze gloed kleurt reeds de wolken
D'ochtendwind ruist door de blaân
Weldra is voor alle volken
't Schitterend zonlicht opgegaan

'Morgenrood' werd op muziek gezet door Otto W. de Nobel, en talloze malen vertolkt door het SDAP-koor 'Stem des Volks'. Van dit lied was ook een Duitse vertaling in omloop.

Bij een bezoek aan zijn toen al doodzieke broer in januari 1902 nam Pieter diens gedichten mee om er een bundeltje van te laten maken. Dirk heeft de verschijning van z'n bundel Meigave voor het Nederlandsche proletariaat nog meegemaakt.

Dirk, die zijn einde voelde naderen, wilde in zijn ouderlijk huis te sterven. Steenmeijer-Wielenga: "Met vrouw en kind - de in 1901 geboren Grietje (Margarita) - werd hij per trein vervoerd. Om hem de nodige verzorging te kunnen geven reisde zijn jongste zuster Rika met hen mee."

In Nederland gearriveerd, werd hij direct opgenomen in het Diakonessenhuis te Arnhem, waar hij de volgende ochtend overleed. Met veel SDAP-eerbetoon is hij op de begraafplaats Moscowa te Arnhem ter aarde besteld.

Steenmeijer-Wielenga: "Nog jarenlang heeft het koor van de Arnhemse afdeling, dat zijn naam droeg, op 1 mei bij zijn graf de strijdliederen gezongen, die hij geschreven had en die zijn vrouw op muziek had gezet."

naar boven

Dichtbundel:
[alleen werken van 6 of meer pagina's zijn opgenomen]

Meigave voor het Nederlands proletariaat
Verzen
Met een voorwoord van P.J. Troelstra.
Brochurenhandel der S.D.A.P., Amsterdam, 1902.
Circa 30p.
2de druk bij Ontwikkeling, Amsterdam, 1922. 40p.
Online op Delpher.

Andere genres

Van recht en doodstraf
Vlugschrift naar aanleiding van den eisch tot wederinvoering van den doodstraf
Fortuyn, Amsterdam, [1896]. 16p. Pamflet.

Het Schootsvel. Dramatische episode uit den Klassenstrijd. In 3 bedrijven. [S.n.], Amsterdam, [1901]. In British Library.

Fürstenschüle. Schauspiel in fünf Aufzügen. Von Multatuli. Deutsch [aus dem Höllandischen] von E. Ludwig und D. Troelstra. Bühnenbearbeitet. Reclam, Leipzig, [1902]. 95p. Vertaling en toneelbewerking van Vorstenschool (1872) van Multatuli.

naar boven

Bloemlezingen:

Poëzie van Dirk Troelstra is in deze bloemlezingen aangetroffen:

Een moederhart, een gouden hart. De Arbeiderspers, Amsterdam, 1973.
Al bleef ik eeuwig ongelezen. Bert Bakker, Den Haag, 1974.

naar boven

Bronnen

Afkortingen: KBr en KBDH - Koninklijke Bibliotheek Brussel resp. Den Haag; LR - Lectuur Repertorium; PCG en PCNL - Poëziecentrum Gent resp. Nederland; s.n. / s.l. / s.a. - sine nomine / loco / anno = zonder naam [van uitgeverij] / plaatsnaam / jaartal.

Archief Dirk Troelstra / Silvie S. Troelstra-de Vries. Internationaal Instituut voor sociale Geschiedenis.
https://search.socialhistory.org/Record/ARCH01480
Bron foto: BG B24/655 (foto), De Nederlandse arbeidersbeweging tot 1918, Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, Amsterdam.
Bron Portrettekening: tweede druk van Meigave, 1922.
DBNL: Dirk Jelles Troelstra
http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=troe001
Geboortakten. Tresoar, Leeuwarden
Huwelijksakte. Tresoar, Leeuwarden
Bert van Nieuwenhuizen. 'PvdA moet weer trots het morgenrood zingen. NRC Handelsblad, 01-05-2009.
http://vorige.nrc.nl/opinie/article2229453.ece/
PvdA_moet_weer_trots_het_Morgenrood_meezingen
Overlijdensakte. Gelders Archief, Arnhem.
Overlijdensakten. Tresoar, Leeuwarden
Tineke Steenmeijer-Wielenga. ' Troelstra, Dirk Jelles'. BWSA, 2003
http://hdl.handle.net/10622/C480DBBB-BE72-417C-B02D-8F3A47A42EE3
Pieter Jelles Troelstra. In voorwoord 2de druk Meigave, 1922.
VARA: Otto de Nobel.
http://biografie.vara.nl/#/persoon/260/otto-de-nobel

Boeken, brieven en/of materiaal van, over en/of aan Dirk Troelstra bevinden zich in:

British Library, Londen
Deutsche nationalbibliothek, Leipzig
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Antwerpen
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
Tresoar, Leeuwarden

Met dank aan Jürgen Smit

naar boven

Deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:

Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners

Webdesign Revan Barlas