Karel Pekelharing - Nederlandse Poëzie Encyclopedie

versie: 24-03-2017 - redacteur: Bart FM Droog
Biografie | Dichtbundels |Bloemlezingen | Google | Bronnen

Karel Pekelharing

Geboren te:
Hoorn, 06-04-1909
Gestorven te:
Overveen, 10-06-1944
Volledige naam:
Karel August Pekelharing
Naamsvarianten:
K.A. Pekelharing
Pseudoniemen: Karel van Hoogh;
Karel van den Heuvel

Foto: Karel Pekelharing *

Danser, choreograaf, acteur en dichter.

Een van de kinderen van Egidius Gerardus Pekelharing (Hoorn, ca. 1871 - Heerlen, 1948) en Elisabeth Johanna van den Heuvel (ca. 1877- ?).

In 1936 genoot Karel Pekelharing enige bekendheid als dichter door z'n 'Liedjes van een werklooze'. Bij de Centrale Inlichting Dienst (CID) komt hij voor op een in 1939 opgestelde lijst van links-extremistische personen. Achter zijn naam staat vermeld: "Tooneelspeler, communist, anti-mil.; 1938 leider van een comm. tooneelgezelschap." De naam van dit theatergezelschap is niet bewaard gebleven.

Karel trad in 1940 als danser toe tot het in Den Haag gevestigde Nederlandsch Ballet. Dit gezelschap onder leiding van mevrouw Gaillard-Jorissen bestond maar kort, want toen de meeste dansers een tournee door het Ruhrgebied in het najaar van 1941 te riskant vonden, ontbond Seyss-Inquart het gezelschap.¹

In deze periode vernam hij dat de bezetter naar hem op zoek was, vanwege zijn vooroorlogse anti-fascistische en communistische activiteiten. Hij ging, "in de hoop daar veilig te zijn, in Kassel (Duitsland) werken: eerst als tolk bij de Siemens-Schuckert-Werke, later als tramconducteur. Nadat door hem verricht sabotagewerk was ontdekt, vluchtte hij eind 1942 terug naar Nederland. Ondergedoken in Den Haag en Amsterdam, trad hij – niet aangesloten bij de Kultuurkamer – in besloten kring op als danser en voordrachtskunstenaar."²

Via de beeldhouwer en verzetsman Gerrit Jan van der Veen raakt hij betrokken bij De Vrije Kunstenaar, het tijdschrift van het Kunstenaarsverzet. Tot deze verzetsgroep behoorden ook Willem Arondéus, Frieda Belinfante en Sjoerd Bakker, die net als Pekelharing homoseksueel waren.³

Als spoedig houdt Karel Pekelharing zich ook bezig met de hulp aan joodse onderduikers, met overvallen op distributiekantoren, aanslagen op collaborateurs en voorbereidingen van/pogingen tot bevrijdingsacties van gevangen verzetslieden.

Op 6 april 1944 wordt Pekelharing door de Sichterheitspolizei in het American-hotel aan het Amsterdamse Leidseplein gearresteerd. Hij wordt vastgezet in het nabijgelegen Huis van Bewaring Weteringschans.⁴

Na een schijnproces wordt hij op 10 juni 1944 samen met zijn verzetsmakkers uitgever/drukker Frans Duwaer (33), Gerrit Jan van der Veen (41), beeldhouwer Johan Limpers (28) en fotograaf Paul Guermonprez (35) in de duinen bij Overveen gefusilleerd. Bij alle vier staat op de grafstenen 'Een voor allen...' vermeld.

Kort na zijn dood wordt hij in De Vrije Kunstenaar herdacht: "Het manuscript van een anti-fascistische roman 'Vallend koren', raakte in bezetters handen en een tweede boek, waarvan het reeds geschreven gedeelte veelbelovend is, ligt door het plotselinge breken van dit jonge leven onvoltooid. Dit laatste werk, zowel als vrijwel elke creatie van Pekelharing - of zij via dans, gedicht of proza tot gestalte kwam - kenmerkte zich door een sterken socialen inslag die voortsproot uit een uitgesproken sociaal rechtvaardigheidsgevoel."

Dit machtig gevoel bracht Pekelharing dan ook op politiek terrein in de uiterste linker hoek. (...) De geweld[d]adige afbreking van zijn vruchtbaar leven is de door hem a priori aanvaarde consequentie van zijn levenstaak en de enkelen in den lande die zijn voordrachtavonden, die hij in besloten kring belegde, hebben bijgewoond zullen een ontroerende en rijke herinnering aan hem bewaren; een herinnering die opnieuw zal gaan leven bij het lezen van zijn werk dat, zodra de omstandigheden dit mogelijk maken, in druk zal verschijnen. Zijn leven als kunstenaar en mens heeft door zijn voordrachtavonden en illegaal werk een waardig slot gevonden."⁵

Wat er overgebleven was van zijn werk is na de oorlog nooit in druk verschenen. Al dat resteert is een klein boekje, met een in dichtvorm gegoten toneeltekst, dat hij in 1943 vermoedelijk in eigen beheer uitbracht.

Karel Pekelharing rust op de Eerebegraafplaats te Bloemendaal.

naar boven

Noten

¹ C.J.M. Schuyt en Ed Taverne. 1950. Welvaart in zwart-wit. Sdu Uitgevers, Den Haag 2000. Blz. 501
² NN. Karel August Pekelharing. De Eerebegraafplaats te Bloemendaal. 2017.
³ Het begint met nee zeggen. Biografieën rond verzet en homoseksualiteit 1940-1945. Onder redactie van Klaus Müller en Judith Schuyf. Schorer Boeken, Amsterdam, 2006.
⁴ Eerebegraafplaats te Bloemendaal
⁵ NN. In Memoriam Karel Pekelharing. De Vrije Kunstenaar, 15-08-1944.

naar boven

Over Karel Pekelharing

In: Het begint met nee zeggen. Biografieën rond verzet en homoseksualiteit 1940-1945. Onder redactie van Klaus Müller en Judith Schuyf. Schorer Boeken, Amsterdam, 2006. 300p. Over Willem Arondéus, Frieda Belinfante, Wolfgang Cordan, Wolfgang Frommel, Jef Last, Willie Niemeyer, Ru Paré, Karel Pekelharing en Do Versteegh.

naar boven

Dichtbundel:
[alleen werken van 6 of meer pagina's zijn opgenomen]

[Onder pseudoniem] Karel van Hoogh. Harlekynade van den dood. Een oud lied op nieuwe wijs. 'De Klanckhof', [s.l.]. 1943. 15p. De Jong nr. 400.
KB: "Aan Martinus Nijhoff schatplichtige dialoog tussen Pierrot en Harlekijn, toneelstuk.

Een exemplaar van dit boek bevindt zich in de Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

naar boven

Bloemlezingen:

Poëzie van Karel Pekelharing is (nog) niet in bloemlezingen aangetroffen.

naar boven

Bronnen

Afkortingen: KBr en KBDH - Koninklijke Bibliotheek Brussel resp. Den Haag; LR - Lectuur Repertorium; PCG en PCNL - Poëziecentrum Gent resp. Nederland; s.n. / s.l. / s.a. - sine nomine / loco / anno = zonder naam [van uitgeverij] / plaatsnaam / jaartal.

* Foto: Fotograaf onbekend. Gepubliceerd op site Eerebegraafplaats Bloemendaal.

Archieven Burgerlijke Stand.
NN. Door de CID opgestelde lijst van links-extremistische personen geordend per gemeente, met alfabetische klapper. 1939.
http://resources.huygens.knaw.nl/rapportencentraleinlichtingendienst/
data/IndexResultaten/IndexVensterResultaat?persoon=
Pekelharing%2C+Karel+August

NN. Karel August Pekelharing. De Eerebegraafplaats te Bloemendaal. 2017.
https://www.eerebegraafplaatsbloemendaal.eu/Dbase/Biografie_P/
Karel_August_PEKELHARING.html
NN. Karel August Pekelharing. Oorlogsgravenstichting. 2017
https://oorlogsgravenstichting.nl/persoon/116211/karel-august-pekelharing
NN. Karel August Pekelharing. Tracesofwar.com, 2017
http://nl.tracesofwar.com/bio/58230/Pekelharing-Karel-August.htm

NN. Crisisjeugd in leven en literatuur. De Indische Courant, 19-03-1936.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010285103:mpeg21:a0059
C.J.M. Schuyt en Ed Taverne. 1950. Welvaart in zwart-wit. Sdu Uitgevers, Den Haag 2000. Blz. 501: over het Nederlandsch Ballet, 1940-1941.
http://www.dbnl.org/tekst/schu069welv01_01/schu069welv01_01_0021.php
NN. Officiëele bekendmaking. [Doodvonnis en voltrekking]. De Goi- en Eemlander, 12-06-1944.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010492789:mpeg21:a0061
Aneta. Weder vier vaderlanders gedood. Amigoe di Curaçao. 26-06-1944.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010403138:mpeg21:a0026
NN. In Memoriam Karel Pekelharing. De Vrije Kunstenaar, 15-08-1944.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010448806:mpeg21:a0010
http://www.vakbewegingindeoorlog.nl/sites/default/files/036_1944_aug.pdf
Dirk de Jong (red.). Het vrije boek in onvrije tijd. Bibliografie van illegale en clandestiene bellettrie. Ingeleid door H. de La Fontaine Verwey en Gerrit Kamphuis. Sijthoff, Leiden, 1958. Omvang: 341 p., [8] p. pl. Colofon: "Dit boek werd gezet uit de Times New Roman, volgens het typografisch ontwerp van Johan H. van Eikeren, gedrukt in 600 ex. op houtvrij gevergeerd papier..."
Herdruk bij: Interbook International, Schiedam 1978.
Integraal op: http://www.dbnl.org/tekst/jong012vrij01_01/
Sjoerd Leiker. Haagse jongen zwerft door de Sowjet-Unie. [Over verzetsstrijder 'Ton' die in Kamp Amersfoort Karel Pekelharing leerde kennen. Het Vrije Volk, 13-01-1961.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010949373:mpeg21:a0298
NN. Janrik van Gilse, een van de leiders eerste landelijk verzet. [Verzetsactie waar Karel Pekelharing bij betrokken was wordt genoemd]. De Waarheid, 15-05-1965.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010372616:mpeg21:a0090
Joop Morriën. Hoe in de winter van 1944 werd gepoogd Jan Postma uit Vught te bevrijden. De Waarheid, 13-01-1981.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010377284:mpeg21:a0087
Otto Kraan. Witte Ko, herinneringen uit het gewapend verzet. Memoires van verzetsman Jan Brasser (1982). www.janbonekamp.nl, 2017.
http://www.janbonekamp.nl/BrasserBonekamp.html
H. de Vries. "Was het wel gelukt, dan hadden we veel mensen kunnen redden". Drie overvallen op de Weteringschans bleven zonder succes. Reformatorisch Dagblad, 26-04-1985.
http://www.digibron.nl/search/detail/012e977baf2fcc553874fd73/was-het-wel-gelukt-dan-hadden-we-veel-mensen-kunnen-redden
Rik Suermondt. Paul Guermonprez. Fotolexicon, 9de jaargang, nr. 19. September 1992.
http://journal.depthoffield.eu/vol09/nr19/f01nl/nl
Marian van der Klein en Theo van der Meer. Gevangen in slachtofferschap. Homoseksualiteit en de Tweede Wereldoorlog. De Gids, 2007 (nr. 170. blz. 73-84).
http://www.vertrouwen.nu/art%20Gids.pdf
E.G. Groeneveld. 'Arondeus, Willem Johan Cornelis (1894-1943)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. [12-11-2013]
http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn1/arondeus

Boeken, brieven en/of materiaal van, over en/of aan Karel Pekelharing bevindt zich in:

Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

naar boven

Deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:

Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners

Webdesign Revan Barlas