Home
dichters
jaarlijsten
bronnen
COLOFON

versie: 13-03-2015 - redacteur: Bart FM Droog
Biografie | Dichtbundels |Bloemlezingen | Google | Bronnen


Jan Hoogensteijn

Geboren te:
Darmstadt (D), 24-12-1909
Gestorven te:
Venezuela, ca. 1980
Volledige naam:
Johannes Wilhelmus Heinrich
Maria Hoogensteijn
Naamsvarianten:
Jan Hoogesteyn; Jan Hoogensteyn
J.W.H.M. Hoogesteyn
Pseudoniem: Ewout Brons


Portrettekening: Noor Agter, 2014
Dichter.

Oudste zoon van bloembollenhandelaar Jan Hoogensteijn (ca. 1875 - ca 1933) en Bertha Kruijdenberg (ca. 1878 - ca. 1924). Het gezin telde drie zoons en twee dochters. Jan Hoogensteijn was getrouwd met Almira Reul. Ze kregen tenminste één dochter.

De ouders van Jan Hoogensteijn emigreerden in 1907 naar Duitsland. De voertaal in het gezin bleef Nederlands. In z'n geboorteplaats volgt Jan Hoogensteijn het gymnasium. Na het overlijden van z'n vader neemt Jan de rol van gezinshoofd en kostwinner op zich. In 1936 verhuizen de zeer door het nationaal-socialisme beïnvloede broers en zussen terug naar Nederland. Ze vestigen zich in Hillegom, waar Jan de bloembollenhandel voortzet.

In 1937, tijdens een zakenreis in Zweden, onmoet Jan de Zweedse Margot Ekelund, destijds studente kunstgeschiedenis/stagiair bij het Zweedse Nationale Museum. Ze raken bevriend en via haar raakt hij geïnteresseerd in kunst.

Jan Hoogensteijn publiceerde in 1934 het nationaal-socialistische strijdvers 'W.A. - geeft acht ' in het NSB-weekblad Volk en Vaderland. Een fragment:

  Vergeet je ik voor 't Volk. — Je dienst is diènen!
Denk aan je groote roeping, nacht en dag.
Neerland herleeft — als wij het zóó beminnen,
Trouw tot den dood, aan Mussert en zijn vlag!

In 1940 werd zijn gedicht 'Zwarthemden' opgenomen in de Zangbundel der W.A. No. 1 van de N.S.B. De inhoud van dat boekje was verplichte kost voor alle W.A.-mannen:

             
In september 1940 sluit Jan Hoogensteijn zich aan bij de Nederlandsche SS.

Jan Hoogensteijns zus Thea Hoogensteijn (1918-1956) was vanaf 1941 werkzaam als typiste bij de SD in Amsterdam, vanaf 1942 op de Zentralstelle für jüdische Auswanderung, die de deportaties van de Joden regelde. Zij had een relatie met Jodenjager Henk Klijn. Ze betrok met de gehuwde Klijn een woning van gedeporteerde Joden, die ingericht werd met verder geroofde Joodse goederen.

Tegelijkertijd bouwde Jan Hoogesteijn zelf een grote collectie geroofde Joodse kunst op. Hij zou werken van Gerard Dou, Nicolaes Maes, Gerrit Adriaenszoon Berckheyde, Willem Maris, Andreas Schelfhout, Charley Toorop, Willem Roelofs, Hendrik Koekkoek, Willy Sluiter, Johan Bartold Jongkind, Anton Mauve en Louis Apol in zijn bezit gehad hebben. Een deel van deze kunstwerken zou hij na de oorlog naar Zweden gesmokkeld hebben.¹

Begin 1942 speelt Jan Hoogensteijn een leidende rol in het verraad van de verzetsgroep Marx-Lenin-Luxemburg-Front (MML-Front), een illegale organisatie onder leiding van Henk Sneevliet. Binnen enkele dagen werd bijna het hele bestuur van het MLL-front opgerold. Er volgt een proces, waarbij tegen Sneevliet en zeven andere MLL-Frontleden de doodstraf wordt geëist - die in april 1943 werd voltrokken. Andere MLL-ers worden naar concentratie-kampen gestuurd. Tenminste vier van hen keren niet levend terug.

Ommedraai?

In 1944 stelde Jan Hoogensteijn zijn huis beschikbaar voor geheime vergaderingen van kopstukken van het Nederlandse verzet.

Thea Hoogensteijn werkte in de zomer van dat jaar als secretaresse van de Amsterdamse SD-chef Willy Lages op de Euterpestraat. Maar ze gaf toen óók informatie door aan de Amsterdamse verzetsgroep rond Pierre de Bie. Ze speelde vanuit het SD hoofdkwartier honderden documenten met vitale informatie over op handen zijnde represailles en arrestaties aan het verzet door.

Na de bevrijding is Jan Hoogensteijn direct gearresteerd. Maar op voorspraak van enkele oud-verzetsmensen wordt hij na enige maanden vrijgelaten. Eind 1945 vlucht Hoogensteijn naar Zweden. Daar was hij tot eind augustus 1947 werkzaam als kunsthandelaar/antiquair, onder de naam Ewout Brons - deze naam had hij 'geleend' van een Nederlandse violist. Toen de Nederlandse justitie hem in Zweden op het spoor kwam week hij uit naar Caracas, Venezuela.

Zijn zus Thea wordt na de oorlog gearresteerd, langdurig ondervraagd, opgenomen in een psychiatrische inrichting. Daarna emigreerde ze naar het buitenland. Ze stierf in 1956 in een ziekenhuis te Caracas, Venezuela. Ze liet een echtgenoot en een dochtertje van zes jaar oud achter. 

In 1949 veroordeelde het Gerechtshof te Amsterdam Jan Hoogensteijn (onder de naam J.W.H.M. Hoogesteyn) bij verstek tot 15 jaar gevangenisstraf (met aftrek) en levenslange ontzetting uit alle rechten.



Acht jaar voor verrader van Sneevliet-groep.

Tumult op publieke tribune

AMSTERDAM - In februari 1942 werd de heer C.H. Gerritsen uit Haarlem, die deel uitmakte van de groep Sneevliet en het illegale blad "Spartacus" verspreidde, verraden aan de Duitse politie. Hierdoor werd een sneeuwbal aan het rollen gebracht, die leidde tot de liquidatie van deze hele illegale groepering. De heren H. Sneevliet, A. Menist, W. Dolleman, J. Schriefer, C.H. Gerritsen, G. Koeslag, J. Edel en R. Witteveen stonden terecht voor een Duits militair gerechtshof en werden op 13 april 1943 op de heide bij Leusden gefusilleerd. K. Barten, G. van der Bunt, H.W. Zitman en J. Horeman werden naar concentratie-kampen gebracht, vanwaar zij nimmer terugkeerden.

Het verraad van Gerritsen werd gepleegd door de 51-jarige G. Kreuning uit Heemstede en de 40-jarige Haarlemmer J.W.H.M. Hoogesteyn. De advocaat-fiscaal mr. B.J. Besier eiste veertien dagen geleden voor het Amsterdams Bijzonder Gerechtshof tegen Kreuning tien en tegen Hoogesteyn, die sinds jaren in het buitenland vertoeft, vijftien jaar gevangenisstraf.

Dinsdagmorgen heeft het Hof uitspraak gedaan. Kreuning werd veroordeeld tot acht jaar gevangenisstraf met aftrek en ontzetting uit alle openbare rechten voor de tijd van het leven. Hoogesteyn werd bij verstek tot vijftien laar veroordeeld, eveneens met aftrek en levenslange ontzetting uit alle rechten.

Toen het vonnis tegen Kreuning bekend werd gemaakt ontstond een hevig tumult op de publieke tribune, waar de weduwen van de omgekomen verzetsmensen een plaats hadden gevonden. Hun verontwaardiging over het vonnis staken zij niet onder stoelen of banken. Een van de dames riep "En dit is rechtspraak heren?"

Toen zij niet ophielden luide van hun afkeuring blijk te geven, hebben de parketwachters hen met zachte drang uit de zaal verwijderd.

Bij het vonnis tegen Kreuling, aldus de sententie, heeft de overweging voorgezeten, dat Hoogesteyn bij dit verraad de hoofdschuldige is geweest en dat Kreuning sterk onder zijn invloed heeft gehandeld.


Dagblad voor Amerfoort, 14-09-1949.
http://archiefeemland.courant.nu/issue/DVA/1949-09-14/edition/0/
page/4?query=J.%2027%20Sept&sort=relevance&f_periodicalcode
%5B0%5D=DVA


In Venezuela begint Jan Hoogensteijn een nieuwe carrière. Dertig jaar lang presenteert hij daar het Duitstalige programma 'La Hora Alemana' op de nationale radiozender. Omdat hij de bescherming van hoge officieren van de Venezuelaanse marine geniet, wordt aan Nederlandse uitleveringsverzoeken geen gehoor gegeven.

naar boven



Dichtbundels:

Jan Hoogensteijn heeft- zover bekend - geen boeken uitgebracht.


Gedichten van hem verschenen in Volk en Vaderland en diverse NSB-bloemlezingen.

naar boven


Bloemlezingen:

Poëzie van Jan Hoogensteijn is in deze bloemlezing aangetroffen:

Ochtend-appèl. De Amsterdamsche Keurkamer, Amsterdam, 1936.

Zangbundel No. 1. NSB, [Utrecht], 1940
[integraal op http://resources21.kb.nl/gvn/EVDO02/pdf/EVDO02_NIOD05_6047.pdf
Zingend door alle Dietsche gouwen. [NENASU], Utrecht] [1941]. 31p.
Zingend door alle Dietsche gouwen. [NENASU], Utrecht] [1942]. 3de [vermeerderde] druk. 39p.
Zangbundel van den Nationale Jeugdstorm. Jeugdstorm zangbundel. [S.n.], [s.l.], [1943]

naar boven



Bronnen

Afkortingen: KBr en KBDH - Koninklijke Bibliotheek Brussel resp. Den Haag; LR - Lectuur Repertorium; PCG en PCNL - Poëziecentrum Gent resp. Nederland; s.n. / s.l. / s.a. - sine nomine / loco / anno = zonder naam [van uitgeverij] / plaatsnaam / jaartal.


¹ Jan Hopman. Zwijgen over de Euterpestraat. Op het hoofdkwartier van de Sicherheitsdienst in Amsterdam gingen in 1944 verraad en verzet hand in hand. Free Musketeers, Zoetermeer, 2012. 148p.
Dossier Nationaal Archief (Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging). Johannes Wilhelmus Heinrich Maria Hoogensteijn. CABR 64466 (BG Amsterdam 322/45), CABR (PRA Haarlem 8925), CABR 85007 (PRA Amsterdam 2287), NBI (Nederlands Beheersinstituuut) 93476.
NIOD/KNAW. 'De Nederlandsche SS'. http://www.niod.knaw.nl/nl/de-nederlandsche-ss
NN. Het Spoor Terug, VPRO Radio. De gedrevenen. Henk Sneevliet.
http://www.vpro.nl/speel.POMS_VPRO_415555.html
Gerard Groeneveld. Zwaard van de geest. Het bruine boek in Nederland 1921-1945. Uitgeverij Vantilt, Nijmegen, 2009 (2de druk - eerste druk 2001).
Marie-Cécile van Hintum. Go2War2.nl: Bespreking Zwijgen over de Euterpestraat, 28-07-2013/09-08-2013.
ttp://www.go2war2.nl/artikel/2946/Zwijgen-over-de-Euterpestraat.htm.
Lou de Jong. Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog. deel 5. Maart '41 - juli '42. Tweede helft. Staatsuitgeverij, 's-Gravenhage, 1974. P. 918-921. Over de groep Sneevliet. (...) "Eind februari '42 liep een Haarlemse arbeider die in het begin van de jaren '30 lid was geweest van de Onafhankelijke Socialistische Partij maar zich in '40 boij de NSB aangesloten had, naar de ordnungspolizei (...)" - deze arbeider zal de G. Kreuning uit het proces van 1949 geweest moeten zijn.
Redactie Dichtbij. Schager Weekblad, 30-08-2012.
http://www.dichtbij.nl/noordkop/regionaal-nieuws/artikel/2416442/provinciaal-verzetsverhaal-werd-nog-nooit-eerder-verteld.aspx
Jos Smeets. Recensie Zwijgen over de Euterpestraat. Nieuwsbrief Lectoraat Politiegeschiedenis. Juni 2013. Jaargang 2 nr. 7.
https://www.politieacademie.nl/kennisenonderzoek/Lectoraten/
Politiegeschiedenis/Documents/Nieuwsbrief-2013-3.pdf

Fritjof Tichelman. 'Sneevliet, Hendricus Josephus Franciscus Marie'. BWSA 1 (1986)
http://socialhistory.org/bwsa/biografie/sneevliet

naar boven


  Deze pagina is mede mogelijk gemaakt door:



Vrienden van de Nederlandse Poëzie Encyclopedie

partners

     


© De Nederlandse Poëzie Encyclopedie, 2015

Webdesign Revan Barlas